Hoera mislukt: waarom falen en mislukkingen gewoon bij het leven horen

In ieders leven gaan dingen mis. Iets om je voor te schamen? Onzin, zeggen deskundigen, durf de mislukkingen onder ogen te zien, dat brengt je veel verder.

Een groot rockfestival organiseren, het leek Céline Bouton uit Brussel zo’n mooi idee. Ze was muziekliefhebber en speelde zelf gitaar en drums, dus toen haar werd gevraagd of ze een festival wilde opzetten dat de rockscene van Brussel en omstreken nieuw leven zou inblazen, was ze meteen enthousiast. De vrouw die haar vroeg, Laura, kende ze via haar werk. Dat Céline geen ervaring had met festivalorganisatie, was volgens Laura geen probleem. Ze had een datum in september geprikt waarop alle bands konden.

Wachten-op-de-bussyndroom

Het was al juli en Céline schrok even van de korte termijn, maar volgens Laura zou het allemaal goed komen. Ze had ook al een locatie gevonden: een enorme hangar – zonder voorzieningen. Maar ook dat zou goed komen. Laura bleek geen geld te hebben om de geluidstechnici een voorschot te betalen, maar Céline offerde daar graag haar spaargeld voor op. Ze zou het immers toch terugverdienen.

Vanwege de krappe aanlooptijd vergde de organisatie zo veel energie dat een echt publiciteitsplan niet van de grond kwam. Dus werden in de voorverkoop maar twintig kaartjes verkocht. Maar van een kennis hoorde Céline over een evenement waarvoor helemaal geen kaartjes in de voorverkoop waren verkocht en waar toch veel mensen op af waren gekomen, dus hield ze de moed erin. “We hadden, geloof ik, last van het wachten-op-de-bussyndroom. Als je al een tijdje op de bus wacht, wil je de bushalte niet meer verlaten, want je vreest dat de bus uitgerekend dan komt.”

Grootse mislukkingen

De dag van het festival was het prachtig weer. Niet echt een dag om in een hangar te gaan zitten om naar muziek te luisteren. Het einde van het verhaal was dat er dertig mensen kwamen opdagen. Wat een geweldig evenement had moeten worden, werd een weergaloze mislukking. Kort daarna verdween Laura ook nog eens spoorloos. En dus moest Céline de schuldeisers, die maar bleven bellen, te woord staan en oplossingen zoeken.

Maandenlang leefde ze in de stress, was ze bang dat er nieuwe schuldeisers zouden opduiken. Ze schaamde zich dood over de hele onderneming. Uiteindelijk besloot Céline dat er drastische maatregelen nodig waren om weer haar oude, enthousiaste zelf te worden. Ze zegde haar baan en appartement op en vertrok naar de Filipijnen, waar ze rondtrok, als vrijwilliger werkte en haar vertrouwen in de mensheid weer terugkreeg. Toen ze terugkwam, kon ze eindelijk lachen om de hele geschiedenis.

Onlangs hield ze zelfs een klein feestje om te vieren dat het festivaldebacle drie jaar geleden was en dat het met haar uiteindelijk goed was gekomen. “Al met al ben ik er wel trots op dat we erin geslaagd zijn een heel festival op te zetten in veertig dagen tijd,” zegt ze nu.

Durf te falen

Het verhaal van Céline en haar totaal mislukte rockfestival is een van de 24 verhalen over grootse mislukkingen die de Belgische Kira Van den Ende verzamelde in haar boek Durf falen. Ze tekende de verhalen op omdat ze graag de boodschap wil uitdragen dat mislukken helemaal niet zo erg is als wij vaak denken. En dat je er veel van kunt leren.

“Wanneer je zaak failliet gaat of je project mislukt, kun je er allereerst op professioneel vlak van leren. Namelijk: hoe je het dan wel moet doen,” zegt ze, “maar je kunt er ook veel van leren over jezelf en hoe je goed voor jezelf kunt zorgen. Vaak gaan mensen eraan onderdoor als hun grote project mislukt. Maar eigenlijk zou dat helemaal niet zo hoeven te zijn. Je hoeft niet in een depressie of een sociaal isolement terecht te komen omdat je zaak failliet is gegaan. Want falen is niet vreemd. Het is de gewoonste zaak van de wereld. Zelfs de meest succesvolle mensen slagen niet in alles wat ze doen.”

Opstapje voor groei

Twee jaar geleden begon Kira Van den Ende met het organiseren van FuckUp Nights – een evenement dat al in tientallen landen plaatsvindt en waarbij mensen vertellen over hun grootste professionele mislukking. Elke maand komen drie of vier mensen in het Beurscafé in Brussel vertellen hoe ze gefaald hebben en wat ze daarvan hebben geleerd.

“Het is belangrijk dat we het uitgebreid over falen gaan hebben,” zegt Van den Ende. “We horen voornamelijk over successen, maar verhalen over mislukkingen mogen ook weleens worden gehoord. Een mislukking is misschien niet zo’n aangename ervaring, het is wel een rijke ervaring. Je kunt een mislukking gebruiken als voedingsbodem, als een platform om op te klimmen en verder te groeien. Je hebt iets geprobeerd, je hebt gekeken of iets kon lukken. Dat alleen al getuigt van moed en geeft je een streepje voor op de mensen die het niet hebben geprobeerd.”

Leren of presteren?

“In Amerika heb je bedrijven waar mislukken helemaal niet als een probleem wordt gezien. Die bedrijven willen snel innoveren en gebruiken mislukkingen om vooruit te komen. Ze noemen dat failing forward,” zegt Arjan van Dam, psycholoog en schrijver van het boek De kunst van het falen. Van Dam begon zich voor dit onderwerp te interesseren nadat hij meewerkte aan een onderzoek onder werkzoekenden. De mensen die zich ten doel stelden dat ze iets wilden leren, vonden drie keer zo vaak een baan als zij die dat niet deden.

“Toen ben ik me in de theorie achter dat verschijnsel gaan verdiepen,” vertelt hij. “Ik leerde dat het een groot verschil maakt of je gericht bent op het leveren van prestaties of op het leren van vaardigheden. Welke instelling je hebt, bepaalt hoe je tegen falen aankijkt. Want als je een prestatie wilt leveren en het lukt niet, zie je dat als falen. Maar als je gericht bent op leren en iets lukt niet, beschouw je dat niet als een mislukking, want je hebt ervan geleerd.”

Successen

Volgens Van Dam zijn wij in de huidige maatschappij veel te veel gericht op successen. “We leven in een prestatiemaatschappij. Er wordt steeds meer van mensen verwacht en het lijkt wel alsof dat erger wordt. Het trieste is dat we elkaar opzwepen. En dus lijden veel mensen aan faalangst. Maar als het je doel is om te voorkomen dat je gaat falen, krijg je vaak nog meer problemen. Een van de verklaringen voor dat fenomeen is: als je erg bezig bent om te voorkomen dat iets mislukt, kun je niet bezig zijn met wat je eigenlijk zou moeten doen.”

Kleine sprongetjes

Faalangst is niet zo makkelijk opzij te zetten, geeft Van Dam meteen toe. Maar je kunt er wel iets aan doen. “Probeer je allereerst bewust te worden van hoe het werkt, dan gebeurt er al heel veel. Ga bij jezelf na: waarom jaagt de gedachte van falen mij zo veel angst aan? Is het omdat je bang bent af te gaan, bang dat mensen je minder aardig zullen vinden? Denk dan eens na: zou dat ook echt zo zijn? En helpt die gedachte je? Is het realistisch om van jezelf te eisen dat je niet mag falen? Nee, dat is helemaal niet realistisch.

Vervolgens kun je kijken naar gedachten die wel helpen, zoals: ik kan fouten maken en dat is niet erg, want daar leer ik van. En als je die kramp weer voelt, die angst om te falen, herinner jezelf er dan aan: het gaat om leren, ik hoef hier niet per se goed in te zijn of falen te vermijden.” Volgens Van Dam missen mensen die bang zijn om te falen veel, want ze gaan geen uitdagingen aan en die maken het leven juist zo interessant.

Uitdagingen

“Je hoeft trouwens geen grote uitdagingen aan te gaan, als dat je niet ligt. Je kunt ook kleine uitdagingen aangaan, want uitdagingen zijn puur maatwerk. Ook als je wat angstiger bent en niet zulke grote sprongen over de sloot waagt, zul je zien dat je grotere sprongen durft te maken als je je richt op leren en niet op slagen. Dan vind je het minder erg als je eens een keer een nat pak haalt, en dat is grote winst.”

Geheimzinnig

“Het is natuurlijk niet zo dat falen zaligmakend is,” zegt Kira Van den Ende. “Als iets mislukt, betekent dat niet dat het de volgende keer wel lukt. Het hoeft zelfs niet te betekenen dat je de volgende keer wel weet hoe het moet, maar je weet in ieder geval hoe je iets níet moet aanpakken.” Zelf maakte ze in haar jeugd mee dat haar vader meerdere keren failliet ging. “Er stonden voortdurend deurwaarders aan de deur, we moesten rondkomen van weinig geld en er was natuurlijk ook het stigma van het faillissement.

Of dit daarmee te maken heeft, weet ik niet, maar ik groeide op tot een gedisciplineerd iemand. Ik werkte tijdens mijn studie zo hard dat ik mezelf daardoor over de rand duwde. En zo had ik op mijn twintigste mijn eerste burn-out. Ik kon mijn studie niet relativeren. Maar als je ergens meer uren in steekt, betekent dat niet automatisch dat het wél gaat lukken.”

Haar boodschap is nu: laten we niet zo geheimzinnig doen over onze mislukkingen. “Het wordt zo veel groter als we er niet over praten. Mensen lijden eronder, ze nemen het zichzelf kwalijk en dat is zo onnodig. Ik hoorde laatst het verhaal van een vrouw die had gefaald en daar zo kapot van was dat ze er niets over durfde te zeggen. Een jaar later deed ze eindelijk haar mond open en toen zeiden de mensen: maar zo erg is dat toch niet? We vonden het juist goed dat je het hebt geprobeerd! Zij was de enige die het als een mislukking zag. Maar dat wist ze pas toen ze de moed had om erover te praten.”

Lach om je mislukkingen

Net als Arjan van Dam ziet Kira Van den Ende het als belangrijk dat we juist in deze tijd ontspannen omgaan met onze mislukkingen. “Jongeren groeien op met social media waarop iedereen een fantastisch leven leidt. Dat moeten we relativeren. Lach om je mislukkingen. Wees trots dat je het geprobeerd hebt. Laat je niet ontmoedigen en blijf het gewoon vrolijk proberen.”