In deze serie vertellen Nederlandse correspondenten over het dagelijks leven in het land waar ze verblijven. Zoals Arlene Gelderblom in Israël, die gefascineerd is door de joodse rustdag waarop alle apparaten uitgaan, óók de telefoons.
Met kaarsjes aan
“Sjabbat Shalom!” Ik stap op vrijdagavond binnen bij Etan en Mandy Efrati in Jeruzalem. Zij verhuisden zes jaar geleden van New York naar Israël, naar eigen zeggen omdat ze altijd al hebben geweten dat hun hart hier ligt. “De beste beslissing van ons leven,” vinden ze. Etan en Mandy werken, zoals veel mensen hier, in de succesvolle tech-scene in Israël. Ze hebben drie kleine kinderen, dus de sjabbat is een welkome rustdag voor dit drukke gezin.
Ik heb van tevoren instructies gekregen dat mijn telefoon uit moet en fotograferen verboden is. Het is lang geleden dat ik aan tafel zat met mensen die geen enkele keer op hun telefoon kijken.
Het sjabbatdiner bij Etan en Mandy volgt een vast patroon. Op tafel staan zilveren bekers voor de wijn, gevlochten brood bedekt met een doek, kaarsen en gebedsboeken. Vlak voordat de zon ondergaat, steken de vrouwen de kaarsen aan om de sjabbat in te luiden. Het idee is dat de kaarsen een gevoel van vrede in het huis brengen.
Etan begint het diner met het lied Shalom aleichem, waarmee de engelen welkom worden geheten. “Dit zing ik ook altijd als ik even tot rust wil komen, als ik wil mediteren,” zegt hij. Daarna volgt een lied om de vrouw te eren en wordt er een zegen uitgesproken over de kinderen.
De laatste stap voor het eten is het uitspreken van de kiddoesj, waarmee de wijn wordt gezegend. Na een goede slok wijn worden de handen gewassen en beginnen we aan het diner. Eerst is het tijd voor de challah, het gevlochten brood, dat in olie en zout wordt gedipt. Ook hier zit een betekenis achter: de challah staat symbool voor het eten dat uit de hemel zou zijn gevallen tijdens de exodus van de Israëlieten uit Egypte naar het Beloofde Land.
Aan tafel legt Mandy uit wat zoal verboden is tijdens de sjabbat: “Het komt erop neer dat je geen werk mag verrichten. Wat werk precies is, is op 39 manieren gedefinieerd en wordt vaak opnieuw geïnterpreteerd. Vuur maken mag bijvoorbeeld niet, daarom steken we de kaarsen voor de sjabbat aan.” Ook elektriciteit wordt als vuur gezien. Als het al gebruikt wordt, gebeurt dat via een tijdschakelaar. Zelf een lichtknopje indrukken, is uit den boze.
Wat bijvoorbeeld ook niet mag, is schrijven. “Mijn kinderen zijn gek op kleuren, maar ze weten dat het niet kan op sjabbat omdat dat onder het verbod op schrijven valt.” Mandy en Etan houden zich strikt aan alle regels, maar dat geldt zeker niet voor alle joodse Israëliërs.
In het moment
Al die do’s en don’ts klinken erg belemmerend, maar Etan vindt ze juist bevrijdend. “Je zou het kunnen vergelijken met een kunstenaar die een hele week heel fanatiek aan zijn schilderij werkt. Op de zevende dag laat hij het doek voor wat het is. Hij zet een stap terug en kijkt ernaar, om nieuwe perspectieven te krijgen en te zien wat er mist.”
Etan ziet veel parallellen tussen mindfulness, waarbij je je aandacht volledig richt op het moment, en de ‘oude’ principes van de sjabbat. Hij gelooft dat je door eens per week heel bewust in het moment te leven, angstige en onrustige gevoelens tegen kunt gaan.
- Het hele verhaal van Arlene kun je lezen in Flow 3.
Tekst en fotografie Arlene Gelderblom
