Wat we kunnen leren van oma's uit Zimbabwe

In Zimbabwe is mentale gezondheidszorg schaars: slechts een handvol psychiaters op zestien miljoen inwoners. Daarom bieden oma’s een luisterend oor, gewoon op een parkbankje.

Toen psychiater Dixon Chibanda uit Zimbabwe een patiënt verloor die niet genoeg middelen had voor mentale zorg, gaf hij zijn carrière een andere wending. Voortaan wilde hij zorgen dat iedereen die mentale hulp nodig had, die ook zou krijgen.

Grootmoeders schieten te hulp

Hoe pak je zoiets aan? De psychiater overwoog verschillende oplossingen, en bedacht toen dat er een grote groep empathische, ervaren en gerespecteerde hulpverleners voor handen was: oma’s. Samen met het ministerie van gezondheidszorg en de universiteit van Zimbabwe ontwikkelde hij een programma om de grootmoeders te trainen in probleemoplossende gesprekstherapie. Doordat patiënten zich door hen gehoord en gezien voelen, krijgen ze het gevoel erbij te horen en ontstaat er na een tijd zelfvertrouwen in het vinden van eigen oplossingen.

The Friendship Bench

Voor mensen in afgelegen gebieden in Zimbabwe kan het lastig zijn om naar de stad te gaan voor mentale hulp. Daarom werd er voor de gratis therapiesessies een simpele en toegankelijke plek gekozen: een bankje in het park, door de oma’s liefkozend ‘The Friendship Bench’ genoemd. Een naam die voor minder schaamte en stigmatisering rond mentale gezondheid zorgt. Ook over het taalgebruik van de grootmoeders is nagedacht. Ze gebruiken geen wooorden zoals ‘depressie’ en ‘angststoornis’, maar hebben het over kufungisisa, dat ‘te veel nadenken’ betekent in Shona, de officiële taal in Zimbabwe.

Een groot succes

De vriendschapsbanken zijn een groot succes; de deelnemers hebben na de gesprekken met de grootmoeders minder last van mentale problemen. En het mooie is: ook de oma’s voelen zich er beter door, want ze zijn meer betrokken bij de samenleving. In 2022 hebben de vriendschapsbanken meer dan 60.000 mensen in Zimbabwe bereikt en het programma verspreidt zich nu ook wereldwijd naar onder meer Amerika, Kenia en Vietnam. You go grannies.