Waarom we – naast AI – ook menselijke creativiteit nodig hebben

Hoe houd je moed in een wereld die steeds ingewikkelder voelt, vroegen we aan deskundigen. Steven R. Kraaijeveld onderzoekt thema’s rondom kunstmatige intelligentie, techniek en filosofie aan de Radboud Universiteit. Hij betwijfelt of AI de rol van kunst in ons leven kan overnemen.

“We zijn onderweg naar een toekomst waarin we niet meer kunnen ontsnappen aan creatieve kunstmatige intelligentie zoals ChatGPT. Je vindt het nu al in allerlei zoekmachines, maar het zit straks ook in heel veel apps op onze smartphone.”

Creativiteit

“Toch denk ik niet dat kunstmatige intelligentie het qua creativiteit ooit ‘zal overnemen’ van mensen. En dan heb ik het niet zozeer over technologische mogelijkheden. Ik geloof namelijk best dat AI bijvoorbeeld een goed boek kan schrijven. Maar het gaat niet alleen om wat technisch mogelijk is: de toepassingen van creativiteit zijn ook belangrijk – denk bijvoorbeeld aan de rol van kunst in ons leven. Om even bij de literatuur te blijven: die wordt volgens mij juist zo gewaardeerd omdat een roman een bepaald perspectief biedt: op de wereld, op het leven. De vraag is of het ‘perspectief’ van een machine of een programma ook interessant voor ons is. Ik betwijfel dat.

ChatGPT kan wel iets creëren wat mooi is, maar daar houdt het op. Ik denk dat het altijd in combinatie zal worden gebruikt met menselijke ideeën en toepassingen. Wíj willen iets creëren, een bepaald beeld schetsen bijvoorbeeld, en daar zetten we AI voor in. Dat blijft dus een menselijk doel, een menselijk project.”

Kunst met een grote A

“Ik ben sceptisch over het idee dat AI straks volledig zelf kunst kan creëren die ook gewaardeerd wordt op de manier hoe we ‘menselijke’ kunst waarderen. Als kunst deels zo waardevol is omdat het werk door een persoon – dus iemand met zelfbewustzijn, een eigen perspectief – is gemaakt, zal er toch altijd een stukje ontbreken  bij kunst gemaakt door AI. Dat kan ook juist een mooi inzicht zijn.

Natuurlijk moeten we dan wel weten wanneer iets door AI voortgebracht is. Als dat niet duidelijk is, neigt het snel naar deceptie. In een paper van studenten aan de universiteit is het bijvoorbeeld belangrijk dat ze aangeven hoe en waar AI is gebruikt. Maar ook binnen andere gebieden: als je met iemand via ChatGPT communiceert zonder dat de ander dat weet, is de grote vraag: vinden we dat oké? En wat is de waarde van communicatie? Er zitten grote vragen omheen die niet automatisch samen met de technologie geïntroduceerd worden. Die vragen moeten we zelf stellen. En daar gaan we de komende jaren goed over nadenken en discussiëren.”