Mens óf planeet? Waar denk jij aan bij duurzaamheid?

Waar denk jij aan bij het woord duurzaamheid? Emma Harbour werkt voor de Rainforest Alliance en schrijft hoe je duurzaamheid in je eigen leven definieert en kunt toepassen. En hoe vrouwen de sleutel zijn tot grootschalige verandering.

Mens óf planeet?

Nog nooit hadden we zo veel mogelijkheden om ‘goede’ keuzes te maken voor onze planeet. Gecertificeerde bananen en koffie in je winkelmandje, een breed aanbod aan milieuvriendelijke vakanties (zodra we weer mogen reizen), T-shirts van gerecycled textiel of zelfs een groener seksleven met duurzame condooms.

Maar naarmate de duurzame markt groeit, groeit ook de strijd om ‘duurzaamheid’ binnen ons leven te definiëren. In een zee van ‘groen’ en ‘doe dit’ en ‘laat dat’ raakt de mens – en met name de vrouw – ondergesneeuwd door het steeds veranderende dialoog. Terwijl we allemaal proberen om duurzaamheid mee te wegen in onze dagelijkse keuzes, lijkt het wel alsof we steeds vaker moeten kiezen tussen de mens of de planeet – alsof die keuze maken überhaupt mogelijk is.

Dus wat ís ‘duurzaam’ en hoe definieer jij dit binnen jouw leven?

Duurzaamheid als modekreet

Afgelopen jaar vierde ik tijdens deze schijnbaar eindeloze pandemie dat ik al twintig jaar werkzaam ben in ‘duurzame kringen’. Toen ik in 2000 begon, was duurzaamheid nog geen modekreet. Het ging ons om internationale ontwikkeling en het beëindigen van armoede, of als je voor een non-profit milieuorganisatie werkte, dan had je het over ‘groen zijn’. Vreemd genoeg was er zelden een raakvlak tussen die werelden, terwijl ze toch innig verbonden zijn.

Ondanks alles wat we in 2020 hebben doorstaan, zijn we ons volgens sommige peilingen steeds meer gaan beseffen dat mens en aarde onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn: het welzijn van de één is cruciaal voor de ander en vice versa. Veel mensen realiseren zich nu dat duurzaamheid het ware snijvlak is van people, planet en profit, en dat stemt me hoopvol over de toekomst.

Keuzes maken

Toch kan het als individu lastig zijn om te bepalen of wat je doet ook een verschil maakt. Wat is nu écht het belangrijkst? Wat moet ik nu écht doen? Stap ik over op andere lampen óf vraag ik mijn werkgever om te partneren met een vrouwelijke koffieorganisatie? Het antwoord is: allebei.

Maar al te vaak denken we dat mensen hun gedrag zullen aanpassen zodra ze zich bewust zijn van een probleem. Als we toch eens wisten dat er kinderen werken op de cacaoplantages waar onze favoriete chocolade vandaan komt, dan zouden we die chocolade natuurlijk vermijden. Of als we zouden weten dat de mensen die onze bananen plukken niet genoeg verdienen, dan zouden we in plaats daarvan wel appels gaan kopen. De waarheid is dat kennis zelden doorslaggevend is. Ons gedrag wordt mede-beïnvloed door prijs, smaak of gemak. En dat werkt ook zo op grotere schaal. Bedrijven, werknemers en overheden kunnen door van alles gedreven worden, behalve door wat er daadwerkelijk ter plaatse gebeurt.

Dus als we zouden kunnen doorgronden waaróm mensen op een bepaalde manier handelen of beslissingen nemen, zouden we dan niet een positieve stap voorwaarts kunnen zetten met z’n allen? Wat wordt er mogelijk als duurzaamheid een onlosmakelijk onderdeel wordt van ons dagelijks leven, in plaats van een eindeloze to-do lijst die door ons hoofd spookt?

De rol van vrouwen

Om nog een stap verder te gaan; ondanks alle (belangrijke!) discussies over het terugdringen van broeikasgassen, zien we haast een stille kracht binnen de strijd tegen klimaatverandering over het hoofd: vrouwen. Er wordt vaak gesteld dat het investeren in vrouwen de sleutel is voor wereldwijde verandering. Het ene onderzoek na het andere bevestigt bovendien dat onderwijs aan meisjes een van de belangrijkste manieren is om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.

In lage inkomenslanden maken vrouwen meer dan de helft uit van de mensen die in de landbouw werken. Maar enkel kennis bieden aan deze vrouwen is niet genoeg. Het is essentieel dat ze toegang krijgen tot land- en eigendomsrechten, zodat ze die kennis in de praktijk kunnen brengen. Toen ik Ivoorkust bezocht, sprak ik Solange, een cacaoboerin die samenwerkt met de Rainforest Alliance. Ze vertelde me: ‘Er is een enorm verschil in welvaart en zelfvertrouwen tussen een vrouw die zelf grond bezit en een vrouw die het land van haar man bewerkt.’

Als we het bij onderwijs houden, dan doen we niet genoeg.

Jouw drijfveer

Wat betekent dat dan voor ons als individu? We kunnen onmogelijk het volledige plaatje schetsen van iedere producent of elk bedrijf waar we iets van kopen. Hoe kunnen we dan garanderen dat ook de mens voorop staat bij onze dagelijkse keuzes?

Het antwoord is simpel. De eerste mens om bij te beginnen, dat ben jij zelf. Waarom wil jíj een duurzamere wereld? Is dat omdat je de komende jaren nog steeds wilt genieten van wonderlijke bossen en stranden? Is dat omdat je dol bent op avocado’s en niet kunt leven zonder chocola, twee gewassen die worden bedreigd door klimaatverandering?

Zodra je jouw persoonlijke inspiratie hebt ontdekt, kun je gaan nadenken over de simpele stappen die je kunt zetten. Kies een gecertificeerd product, ga op zoek naar een recept dat voedselverspilling tegengaat of steun een project dat mensen – en dan met name vrouwen – centraal stelt. Dit zijn maar een paar voorbeelden waarmee je al verschil kunt maken.

We kunnen de wereld niet redden enkel via ons boodschappenmandje, maar we kunnen wel degelijk verstandigere keuzes maken voor mens en planeet.

Over Emma Harbour

Emma Harbour is Director of Global Advocacy & Themes bij de Rainforest Alliance; een internationale non-profitorganisatie (in 2018 gefuseerd met het Nederlandse UTZ) die in meer dan zeventig landen werkzaam is op het snijvlak van bedrijven, landbouw en bosbeheer. Door middel van verschillende interventies streeft de organisatie de manier waarop de wereld inkoopt, produceert en consumeert te veranderen, met een focus op cacao, koffie, thee, bananen, bosproducten en palmolie.