Actrice met een eigen stem: het leven van Meryl Streep

“Wat zo fijn is aan actrice zijn? Je kunt een ander leven leiden, dramatische toestanden meemaken en je karakter testen – maar niet echt”, zegt Meryl Streep.

In 1978 gaat het hard met Meryl Streep. Drie jaar geleden pas is ze in New York aan haar carrière als actrice begonnen, maar ze heeft al mooie rollen gespeeld in het theater, haar grote liefde. En dat is niet onopgemerkt gebleven. Film heeft in eerste instantie niet haar belangstelling, maar nadat ze Robert de Niro ziet schitteren in Taxi driver denkt ze: dat soort rollen wil ik spelen.

“Ze is lelijk!”

“Waarom heb je háár laten komen?”, roept regisseur Dino de Laurentiis in het Italiaans tegen zijn zoon als Meryl auditie komt doen voor een rol in King Kong. “Ze is lelijk!” Meryl dient hem in het Italiaans van repliek: “Het spijt me dat ik niet zo mooi ben als ik zou moeten zijn. Maar dit is wat het is.” De rol krijgt ze niet. Het lukt haar wel om een rolletje te bemachtigen in Julia (1977), haar filmdebuut.

Een en al chemie

Intussen heeft ze ook de liefde gevonden. John Cazale (41) is een stuk ouder dan zij (27) en zijn grote talent wordt alom geroemd. Tijdens het spelen van een liefdespaar in Shakespeares Measure for measure worden ze in 1976 zo verliefd dat de recensenten opmerkingen maken over de bijzondere chemie tussen de hoofdrolspelers.

Al snel wonen ze samen in Johns appartement in Tribeca. Naast de hartstocht voor elkaar delen ze ook hun hartstocht voor het werk. Meryl leert veel van hem, zal ze later zeggen. “Ik was destijds een beetje gemakzuchtig, ging voor de eerste optie die ik bedacht. Maar dan zei John altijd: ‘Zou je het ook anders kunnen doen?’ Daar denk ik nog vaak aan.”

Ze zijn pas een jaar samen als John longkanker blijkt te hebben. Ze houden hoop: hij stopt met werken om zich op zijn behandeling te richten; zij is altijd bij hem als ze niet werkt. Het is fijn als ze allebei worden gevraagd voor de nieuwe film van Michael Cimino, The deer hunter.

Een oogje in het zeil

Meryls rol is niet interessant, ‘het meisje’ zoals ze zelf zegt, maar zo kan ze wel in Johns buurt blijven. Het is moeilijk om hem door de filmmaatschappij geaccepteerd te krijgen: wat te doen als hij tijdens de opnames sterft? Robert de Niro, een van de hoofdrolspelers, betaalt discreet Johns torenhoge verzekeringskosten. Zo graag willen ze hem erbij hebben.

Johns kanker zaait uit naar zijn botten. Meryl accepteert een ‘misselijkmakend saaie’ rol om zijn ziektekosten te kunnen betalen. Dat betekent wel dat ze twee maanden naar Oostenrijk moet, waar de televisieserie Holocaust wordt opgenomen, en haar doodzieke man in New York moet achterlaten.

Onverwacht

Als ze terugkomt, blijkt hij sterk achteruit te zijn gegaan. Ze zegt werk af om bij hem te kunnen zijn, probeert hem op te vrolijken, slaapt naast hem in het ziekenhuis, maar toch komt zijn dood in maart 1978 als een verrassing. “Ik zat er zo dicht bovenop dat ik het niet zag aankomen.”

Alsof dat niet genoeg is, staat er twee weken later een haar onbekende vrouw op de stoep: Johns appartement staat ook op haar naam en of Meryl maar wil vertrekken. Het is te veel. Een van haar broers komt helpen met het leeghalen van het huis en neemt een vriend mee: beeldhouwer Don Gummer.

Het leven gaat door

Drie weken na Johns dood gaat ze weer aan het werk. Haar rol in The seduction of Joe Tynan speelt ze op de automatische piloot, geeft ze toe, maar het helpt om het verdriet even te vergeten. Als ze na de opnames in Washington terugkeert naar New York kan ze in Dons loft, die dan met zijn vriendin een grote reis maakt. Ze beginnen te corresponderen; hij komt eerder dan gepland terug naar Amerika – zonder vriendin. Don timmert een extra kamertje in zijn loft en Meryl mag zo lang blijven als ze wil.

Ze doet auditie voor Kramer vs. Kramer en krijgt de rol. Ze wint een Emmy voor haar rol in Holocaust. The deer hunter wordt een wereldwijd succes. Allemaal in 1978.

Even helemaal anders

Mary Louise Streep (roepnaam Meryl) is geboren op 22 juni 1949 in Summit, New Jersey. Ze is lang voor haar leeftijd, met een slecht geknipte pony en een grote bril. “Op mijn zevende zag ik eruit als iemand van veertig.” Op haar twaalfde blijkt bij een schoolmusical dat ze goed kan zingen, en doen haar ouders – vader Henry zit in de reclame, moeder Mary Louise werkt vanuit huis als freelance illustrator – haar op zangles bij een beroemde operazangeres in New York.

Na vier jaar heeft Meryl er genoeg van. Ze vindt zichzelf opnieuw uit en neemt contactlenzen, verft haar haren blond en is maar in één ding geïnteresseerd: jongens. “Het was mijn eerste rol,” zal ze later een tikje beschaamd zeggen.

Die schudt ze van zich af als ze in Vassar gaat studeren, toen nog een vrouwen-universiteit. “Het was in de tijd van de praatgroepen en we hadden het veel over: wat is een vrouw? Wat is onze rol in de wereld? Wat houdt ons tegen?” herinnert Meryl zich later. Ze beseft dat ze zich niet hoeft aan te passen aan het beeld dat anderen van haar hebben. “Er kwam iets naar boven wat mijn eigen persoonlijkheid bleek te zijn, mijn eigen stem, geloof ik. Ik werd iemand.”

Komt goed

Op Vassar ontdekt ze ook dat ze kan acteren. “Ik deed mee aan een toneelstuk en mijn vrienden waren verbijsterd. ‘Hoe weet je in godsnaam hoe je dat moet doen?’ vroegen ze. Ik had geen idee, ik wist alleen dat ik het wilde.”

Nadat ze cum laude is afgestudeerd, haalt ze haar master aan de prestigieuze dramaschool van Yale. Het is hard werken: in drie jaar tijd staat ze in wel veertig stukken. Ze houdt er een maagzweer aan over en vraagt zich af of ze niet toch rechten moet gaan studeren. Zit de wereld wel te wachten op nog een actrice? De psycholoog die Meryl raadpleegt, stelt haar gerust: het komt allemaal goed als ze van school af is.

USP

Dat blijkt zo te zijn. Ze wint een Oscar voor Kramer vs. Kramer (1979) – een rol die ze naar haar hand zet omdat het oorspronkelijke script in haar ogen geen eerlijke weergave was van een vrouw in een ongelukkig huwelijk. Ze speelt haar eerste hoofdrol in The French lieutenant’s woman (1981); haar sterrenstatus wordt pas echt definitief met Sophie’s choice (1982), waarin ze met een overtuigend Pools accent een Auschwitz-overlevende speelt.

Haar vermogen om accenten na te doen wordt haar USP. Ze doet het automatisch, zegt ze later verontschuldigend, haar kinderen worden er gek van. Na een aantal van dit soort dramatische rollen toont ze in de jaren negentig haar komische kant in minder succesvolle films als She-devil (1989) en Postcards from the edge (1990). Begin deze eeuw is ze terug met glansrollen in The devil wears Prada (2006), Mamma mia! (waarin ze ook haar zangtalent etaleert, 2008), Julie & Julia (2009) en The iron lady (2011).

Dramatische toestanden

Meryl wil alles: zowel werken als een groot gezin. “Dat is altijd onderhandelen, maar ik kan me niet voorstellen dat ik het ene ooit zou opgeven voor het andere.” Ze ziet het acteren inmiddels als een waardevol beroep. “Het fijne is dat je een ander leven kunt leiden – maar niet echt,” zegt ze. “Je kunt de meest dramatische toestanden meemaken, je veerkracht en je karakter testen – maar niet echt.”

Ze besluit wel om haar privéleven zo veel mogelijk privé te houden. Zo veel als ze te melden heeft over haar personages, zo weinig vertelt ze in het openbaar over zichzelf. Ze woont met haar man en hun vier kinderen Henry (1979), Mamie (1983), Grace (1986) en Louisa (1991) meestal ver buiten de spotlights in Connecticut.

Hollywood-gedoe

In New York en Los Angeles heeft ze veel te veel het gevoel dat ze altijd ‘Meryl Streep’ moet zijn. “Mensen keken naar me als ik de kinderen naar school bracht en ik besefte dat ik er waarschijnlijk verschrikkelijk uitzag en vanaf nu geen werk meer zou krijgen.

Ik moest beter mijn best doen: me netter aankleden, meer work-outs doen, die mee-eter verwijderen. Dat trok ik niet.” Bovendien wil ze haar kinderen een normaal leven geven, zonder Hollywood-gedoe. “Dat heb ik geleerd van Robert Redford toen ik net moeder was: je kinderen zijn niet je accessoires,” zegt ze. Normaal leven of niet: inmiddels werken ze alle vier in ‘the business’.

Prijs na prijs

Meryls man gaat wél trouw mee naar haar prijsuitreikingen. De kinderen geven hem voor de grap een keer een nep-Oscar voor het ‘al veertig jaar spelen dat je ontspannen bent bij dit soort gelegenheden’. Hij heeft het er inderdaad druk mee, want Meryl wint – tot nu toe – 178 prijzen (en wordt 376 keer voor een prijs genomineerd). Ze doet haar werk niet voor de prijzen, benadrukt ze. “Mijn prestatie, als je dat al zo mag noemen, is dat ik mijn hele leven in de huid kroop van bijzondere mensen – en nu zelf voor een bijzonder mens word aangezien.”

Actrice én activist

Haar roem vindt ze een privilege, waarbij de verplichting hoort om zich over maatschappelijke kwesties uit te spreken. In de jaren tachtig neemt ze stelling tegen de wapenwedloop; de afgelopen jaren is de klimaatcrisis een onderwerp waarvoor ze actievoert. Ze is zo invloedrijk dat president Donald Trump haar in 2017 smalend ‘overschat’ noemt, wat haar alleen maar op z’n Meryl Streeps doet schaterlachen. “Ik ben het helemaal met hem eens!”

Ook in 1978: in september trouwt Meryl in de tuin van haar ouders met Don Gummer. Ja, dat is maar een half jaar na de dood van John Cazale. “Ik was niet over Johns dood heen, maar ik moest verder en Don liet me zien hoe ik dat kon doen,” is alles wat ze erover kwijt wil. Ze zijn nog steeds samen.

Man van weinig woorden

“Wij zijn het perfecte vreemde stel,” zegt Meryl. “Don is een man van weinig woorden, ik ben degene die de hele dag doorbabbelt in huis. Hij luistert geduldig en gaat dan verder met zijn werk. Hij houdt van me zoals ik ben, enthousiast en overactief, zelfs op deze leeftijd.”

Als Meryl in 2012 haar derde Oscar in ontvangst neemt (voor haar rol in The iron lady) richt ze zich in haar dankwoord tot hem. “Ten eerste ga ik Don bedanken. Want als je je man bedankt aan het einde van je speech, wordt dat overstemd door de muziek – en hij moet weten dat hij alles wat ik het meest waardeer in ons leven aan mij heeft gegeven.” Haar stem breekt.