Als Denker des Vaderlands wil Daan Roovers niet de filosoof zijn die even komt vertellen hoe het zit met de wereld. Groepen mensen inspireren met het vak dat haar zelf zo veel heeft gebracht en samen nieuwe ideeën of gedachten ontwikkelen, dat is haar missie.
Wat doet een Denker des Vaderlands eigenlijk?
“Ik wil aan een zo breed mogelijk publiek laten zien hoe relevant en mooi filosofie kan zijn. Vaak is mijn werk gelinkt aan actuele kwesties. Als Denker des Vaderlands ben ik voor twee jaar aangesteld en als er iets aan de hand is, ga ik vooral aan de slag met de vraag: wat is de betekenis hiervan? En hoe kunnen we hierover denken?
Een tijdje geleden verscheen er bijvoorbeeld een rapport over het drugsbeleid in Amsterdam dat veel stof deed opwaaien. Er komen dan allerlei reacties: van criminologen, de burgemeester en deskundigen op het gebied van strafrecht. Een paar dagen later wilde Buitenhof een nieuw perspectief op de zaak en vroegen ze mij of ik er iets over wilde zeggen. Ik kijk dan naar wat zo’n rapport zegt over een aantal maatschappelijke fenomenen en over onze samenleving.”
Wat voegt een filosoof toe? Je zou ook een socioloog of historicus kunnen vragen.
“Ik vind de vraag naar betekenis specifiek filosofisch. Een socioloog zou kunnen vragen: hoe gaan grote groepen mensen met elkaar om, of: hoe is de verhouding tussen die groepen? Een historicus zou zeggen: hoe zijn we hier gekomen? Meer filosofische vragen zijn naar mijn idee: wat betekent het dát, en wat betekent het óm.
Wat zegt zo’n rapport over hoe wij gezondheidsrisico’s regelen? Of: wat gebeurt er als je een maatschappelijk omstreden praktijk, zoals drugsbeleid, overlaat aan individuele keuzes van gebruikers? Wat zie je dan over het hoofd? Het gaat om een tweede blik op de zaak: wat zegt dit over de tijd waarin we leven? En hoe we ernaar kijken?”
Je vindt het belangrijk om het denken over dit soort onderwerpen samen met anderen te doen, schrijf je in je boek Wij zijn de politiek.
“Ja, ik noem dit ‘publiek denken’: hardop denken in interactie en in het openbaar. Gezamenlijk proberen te formuleren wat iets betekent. Ik ben dus niet de filosoof die even komt vertellen hoe het zit met de wereld, ik probeer steeds met een groep mensen verder te komen en samen nieuwe ideeën of gedachten te ontwikkelen. Een voorbeeld daarvan is een nascholing die ik samen met een arts doe voor huisartsen. Die zijn de hele dag bezig met individuele gevallen.
De laatste keer ging het bijvoorbeeld over ziektes van de 21e eeuw, zoals burn-out. De huisartsen nemen allemaal een casus daarover mee. Die bespreken we en vervolgens gaan we uitzoomen, waarbij we kijken naar de overeenkomsten tussen die individuele gevallen. Ze ontwikkelen zelf hun gedachten en gaan op een andere, rijkere manier weer terug de spreekkamer in.
Ik werk vaak met citaten of beelden die mensen snel iets duidelijk maken. De Pools-Britse socioloog Zygmunt Bauman had het bijvoorbeeld over de ‘vloeibare samenleving’, waarin allerlei vaste kaders en structuren zijn weggevallen. En ik laat me ook graag inspireren door het werk van bekende psychiaters als Dirk De Wachter en Paul Verhaeghe.
Allebei kijken ze of wat ze in de spreekkamer zien, zoals borderlinepersoonlijkheden en sociale eenzaamheid, iets zegt over de samenleving waarin we leven. Zij zien de kanariepietjes in de kolenmijn, de mensen die het eerste omvallen. En vervolgens denken ze na over wat er breder in de samenleving aan de hand kan zijn. Omdat ze deze kwesties fantastisch kunnen formuleren, vinden ze – tot mijn grote plezier – een breed publiek. Ze zijn heel waardevol in het duiden van de tijdgeest.”
- Het complete interview vind je in Flow 2.
Tekst Sjoukje van de Kolk Fotografie Emilie Ristevski
