Hoe je leert leven zonder houvast

Het boeddhisme kan helpen te leren leven zonder houvast, zegt André van der Braak, hoogleraar boeddhistische filosofie. En dat kan handig zijn in een wereld vol keuzes en mogelijkheden.

Waarom voelen veel mensen zich tegenwoordig aangetrokken tot het boeddhisme en mindfulness?

“We leven in een tijd met veel keuzes en mogelijkheden, maar met weinig houvast. Er zijn dus veel vragen, en minder antwoorden en zekerheden. Dat verklaart misschien wel de populariteit van het boeddhisme. Want dat vraagt niet van mensen dat ze ergens in gaan geloven. Boeddhisme is een oefenweg waarbij je leert te leven zonder houvast en om te gaan met onzekerheden. Het hamert er steeds op dat er geen vaste dogma’s zijn. Je moet zelf onderzoeken en ervaren wat juist is en wat waar. Dat kan niemand anders je vertellen.”

En hoe gaat dat dan?

“Volgens de Boeddha is ons leven dukkha. Dat wordt vaak vertaald met ‘lijden’, maar het is eerder het gevoel dat het niet helemaal lekker loopt, dat het leven onbevredigend is. Het is een wiel dat aanloopt. Dat is voor velen herkenbaar. Je wilt dat je leven op een bepaalde manier verloopt, maar het gaat anders. Dukkha ontstaat doordat we steeds aan onze ideeën over de dingen vasthouden. We zoeken houvast in onze overtuigingen over wat we willen. We denken dat die relatie of dat ene mooie huis bepalend zijn voor ons levensgeluk. Dat veroorzaakt wrijving en maakt dat ons leven vaak zo moeilijk loopt. Want door je vast te klampen aan al je overtuigingen en verlangens, ga je in tegen de stroom van het leven. De boeddhistische weg is een manier om een weg te vinden om wél met die stroom mee te gaan.”

Lees ook: Nee, je bent niet gek: dit is het effect van je menstruatiecyclus op je brein

Betekent ‘meegaan met de stroom’ dat je geen doelen of ambities hebt?

“Nee, het betekent niet doelloosheid, maar wel dat het doel van je leven er niet altijd zo uitziet als je denkt. Als je meegaat met de stroom zeg je dus niet: ‘Ik wil dat mijn leven zo loopt, dat het die bepaalde kant opgaat, want dit doel heb ik.’ Je kunt je leven nou eenmaal niet volledig controleren. Een van de uitspraken van de Boeddha is: ‘Het pad ontstaat door het te gaan.’ Omdat je in je leven een bepaalde stroom volgt, opent zich een pad en gaat die stroom verder.”

Hoe doe je dat dan in deze tijd, met planningen en deadlines?

“Een van de grote gevaren van deze tijd is inderdaad dat je je leven helemaal vol plant en zo je levensloop vastlegt. Dan raak je ingesnoerd in een web van verplichtingen en deadlines. De kunst is om ook nog ruimte over te laten om je te laten raken. Enthousiast te worden over dingen, ruimte te houden voor je passie en voeling met wat jou nou echt beweegt. Je gevoel durven volgen, ook als niet duidelijk is wat dat oplevert of als je niet weet waar het heen zal gaan. Met de stroom meegaan betekent dat je je soms ergens in verdiept of iets gaat doen omdat je voelt: dit is goed. Dat is in deze tijd heel erg moeilijk, want de norm is dat je economisch met je tijd moet omgaan. Ik vind dat je, bij wijze van spreken, ook tijd moet durven verspillen. Tussen aanhalingstekens, want eigenlijk is het helemaal geen verspillen. Alleen weet je dat op dit moment nog niet.”