Toen we journalist Chris Muyres vroegen wat hij graag eerder had geweten, was hij stil. Want er was niks. Hij vindt het juist mooi dat het leven loopt zoals het loopt. Een pleidooi voor leven met de dag.
Psycholoog Thomas Gilovich heeft een interessant onderzoek gewijd aan de relatie tussen keuzes maken en spijt: The ideal road not taken. Lang werd in de psychologie aangenomen dat mensen de sterkste spijtgevoelens ervaren over acties die niet goed hebben uitgepakt. Maar Gilovich’ conclusie is genuanceerder: ‘Op korte termijn hebben mensen inderdaad vooral spijt van concrete daden. Maar op de lange termijn worden ze meer achtervolgd door dingen die ze niet hebben gedaan.’ Volgens Gilovich hangt dit samen met ons zelfbeeld, dat drieledig is: het feitelijke, ideale en behoorde zelf. Het feitelijke zelf is wie je nu bent, hoe je werkelijk doet. Het ideale zelf is je ultieme droom, puur voor jezelf. Je had bijvoorbeeld graag een beroemde schrijver willen worden. Het behoorde zelf ten slotte is de persoon die je in jouw ogen zou moeten zijn, op basis van je verplichtingen en verantwoordelijkheden. Dus stel: je bent banketbakker, dan heb je een beeld in je hoofd waaraan een goede banketbakker moet voldoen.
Gilovich koppelde deze zelfbeelden aan een enquête over spijt. Op de vraag ‘Waar heb je het meeste spijt van in je leven?’ antwoordde 76% van de respondenten dat ze zich niet hadden ontwikkeld tot hun ideale zelf, met name op het gebied van opleiding (32%), carrière (22%), liefde (15%) en ouderschap (10%). Veel genoemd werden: ik heb een studie niet gevolgd of niet afgemaakt, ik ben niet genoeg thuis geweest voor de kinderen, ik heb niet hard genoeg gewerkt, ik heb carrièremogelijkheden laten schieten. Voor Gilovich was dat het bewijs dat de dingen die je níet hebt gedaan, je uiteindelijk het meest blijven achtervolgen. Spijt erover kan heel negatief uitwerken als je erin blijft hangen, wat niet zelden gebeurt. Het kan dan leiden tot frustratie, stress en zelfs depressiviteit.
Sociaal-psycholoog Neal Roese, die het boek If only schreef over dit onderwerp, noemt spijt ‘de positiefst gewaardeerde negatieve emotie’. Hij voert daar verschillende redenen voor aan. Zo helpt spijt je om toekomstig gedrag te voorkomen: een ezel stoot zich niet tweemaal aan dezelfde steen. Met andere woorden: je kunt jezelf verwijten dat je een situatie niet goed hebt ingeschat, niet slim bent geweest, iets niet wist, maar dat is tamelijk zinloos. Het beste wat je in zo’n situatie kunt doen, is ervan leren: mijn keuze pakte niet goed uit, maar nu weet ik wél het juiste te doen.
Andere voordelen die Roese noemt: spijt helpt je vermogen om kansen te grijpen te ontwikkelen en je kunt er sociale harmonie mee bewerkstelligen – bijvoorbeeld doordat het je aanzet om ruzies bij te leggen of meer tijd met je geliefden door te brengen. Als laatste is spijt heel belangrijk om vat te krijgen op de wereld. Je oefent namelijk je vermogen om te denken in scenario’s, te analyseren welke opties er allemaal zijn en je voor te stellen waar potentiële keuzes toe zouden kunnen leiden.
- Lees het volledige verhaal ‘Leven met de dag, wat brengt het je?’ in Flow 7.
Tekst Chris Muyres Illustratie Taku Bannai
