Stoppen is opgeven, en opgeven is falen. Zo dacht journalist Mirjam Rosema-Verhulst lange tijd. Inmiddels pleit ze voor een andere benadering.
Nee, denk ik als ik de rekening in mijn mail zie. Ik ga niet weer een jaar voor mijn nauwelijks nog bezochte webshop betalen. Ik open mijn logo in Photoshop, maak van Toffe Stoffen provisorisch Toffe Stoppen en tik uit de losse pols een bericht voor op mijn Facebook- en Instagram-bedrijfspagina’s. Iets met:
‘Met een klein knoopje in m’n buik. (…) Het was tof, ambitieus, overweldigend, zwaar, leerzaam en zelfs een beetje life changing. (…) Bedankt voor het volgen, bestellen en vertrouwen. Ik ga nu even een potje huilen, want loslaten is soms best lastig.’
Voordat ik het weet, druk ik op ‘plaatsen’.
En daarna moet ik zó hard huilen. Al zeker anderhalf jaar hikte ik tegen dit moment aan. Mijn hoofd had de beslissing wel al genomen. Maar dat ik nu de handdoek in de ring gooi, dat ik officieel heb opgegeven, voelt als rouw. En als falen; wat zullen anderen er niet van denken?
Het móét slagen
“Als we dingen anders zouden benoemen, zou het al heel anders voelen,” zegt psycholoog en loopbaanadviseur Nienke Wijnants. “We hebben het snel over ‘opgeven’ of ‘falen’ als we ergens mee stoppen. Het klinkt en voelt al zó anders als je niet zegt dat je ergens mee stopt, maar dat je ervoor kiest om je aandacht te verleggen.”
Veel zit ’m in taal, stelt Wijnants. Neem het woord ‘ambitie’. Stond dat in een wat oudere Van Dale nog vrij neutraal omschreven als streven, lust om te werken en animo, tegenwoordig wordt het woord vooral geassocieerd met presteren en carrière. Een betekenisverschuiving die staat voor wat we verwachten in onze huidige maatschappij.
“En dat is best veel. We leven niet meer onder het juk van het geloof, maar wél onder dat van de heersende normen en waarden: materialisme, individualisme, consumentisme en pragmatisme. Zet
je een bedrijf op? Dan moet het slagen. Er moet economische vooruitgang zijn en anders heb je blijkbaar te weinig ambitie en faal je. Terwijl… het is leuk om je droom na te streven, maar wie heeft ooit gezegd dat je nooit meer aan iets anders mag beginnen nadat je eenmaal een keuze hebt gemaakt?”
Dromen achterna
Tja, daar zegt ze me wat. Dat het mij zo veel pijn deed, was omdat het mijn droom was geweest. Een eigen bedrijf runnen, succesvol zijn. Dat plaatje beviel me wel. Ik wilde met iets creatiefs mijn geld verdienen. Ooit was ik artdirector in de reclame, maar binnen mijn team trok ik al snel de teksten naar me toe, werd copywriter en belandde uiteindelijk, doelbewust, in de tijdschriftenwereld. Maar na bijna vijf jaar plezier met woorden miste ik mijn geliefde potloden, markers en papier.
Aan de boulevard in Valencia bespraken mijn partner en ik onze dromen. We hadden een financiële meevaller en bedachten wat we daarmee wilden doen. “Toffe Stoffen,” zei ik. “Ik wil mijn droom om een eigen stoffenlijn op te zetten verwezenlijken.” Niet veel later zat ik met een droge mond en klamme handjes tegenover mijn chef. “Ik ga mijn droom achterna,” zei ik. Zo begon ik aan mijn avontuur.
Verloren meters
Het moment waarop ik mijn zelfontworpen theedoeken in de weefmachine zag ontstaan, was magisch. De trots! Ik voelde me een vrouw van de wereld met mijn Dutch design. De jaren daarna leefde ik in de hoogste versnelling. Dagen en avonden was ik ermee bezig: theedoeken en kussenhoezen inpakken, met winkels onderhandelen en de boekhouding bijhouden. Het ging goed. Ik deed het alleen en mijn bedrijf was onderdeel van mezelf geworden. Dat maakte ermee stoppen na een paar jaar zo lastig.
Van volop creatief bezig zijn was inmiddels geen sprake meer. Na het ontwerpen in het eerste jaar was ik voornamelijk bezig met administratie, social media en het leuren met mijn product. De verkoop liep achteruit en ik werd steeds vaker teleurgesteld door ineens toch niet inkopende inkopers. Frustrerend. En dan de oneerlijke concurrentie: massaproductie tegenover de kleine ondernemer.
Al met al was het niet meer hoe ik het voor ogen had. Maar je trekt niet zomaar de stekker eruit als iets niet helemaal is hoe je het had bedacht. Zeker niet als je er behalve liefde ook heel veel geld in hebt gestopt én nog stapels voorraad hebt liggen. Sunk cost fallacy wordt dat ook wel genoemd: die gemaakte kosten kun je niet terugdraaien en die zouden je niet moeten weerhouden van het nemen van beslissingen.
Vasthouden
In een filmpje van Bigthink.com, een site met onder meer presentaties van experts uit verschillende vakgebieden, legt de Amerikaanse schrijver en spreker Julia Galef uit waarom het niet nodig is om daar wel in te blijven hangen: “Als je al onderweg bent naar de winkel en je ineens bedenkt dat die dicht is, blijf je toch ook niet doorlopen omdat je nu toch al onderweg bent en het zonde is dat je die gelopen meters voor niets hebt afgelegd? Nee, dat doe je niet. Je gaat terug en neemt die verloren meters voor lief. Jammer dan.”
Het voorbeeld zegt precies waar het om gaat. En het hoeft niet eens alleen om het geld te gaan dat je in een bedrijf of project hebt gestopt. Het geldt ook voor de tijd en energie die je hebt gestopt in een relatie die niet lekker loopt of een energieslurpende vriendschap. Of in een boek dat je leest. Als dat verhaal je niet aanspreekt, waarom zou je je er met tegenzin doorheen worstelen? Dat is toch zonde van je tijd? Maar we houden massaal vast aan wat we ergens al in gestopt hebben.
Alles in vijf jaar
Ik wist inmiddels dat het niet goed zou komen met mijn bedrijf als ik niet met een grote move kwam – een slimme actie of een samenwerking. Ik werkte keihard en kreeg er maar weinig, nou ja, niet genoeg voor terug. Dat schuurde. Een succesvol bedrijf is er een waarvan je kunt leven, vond ik, een firma die je doorgeeft aan je kinderen.
“Ook weer zo’n calvinistische overtuiging. Precies daardoor blijven veel mensen doormodderen. Ook in een baan, relatie of vriendschap. Iets moet slagen en je mag geen fouten maken. Dat is toch absurd? Het is heel wijs om in te zien dat iets het toch niet is. Dat je bedrijf niet meer bij je past, dat dingen anders gaan dan je had voorzien, dat het leven je overkomt of dat er ineens een pandemie uitbreekt,” zegt Nienke Wijnants.
Zo moeten in deze periode veel mensen zichzelf achter de oren krabben. Of je nu een starter of doorgewinterde ondernemer bent, niemand had rekening kunnen houden met de gevolgen van alles wat kantelde. Daar moet je mee zien te dealen. Of niet, en dan stop je ermee.
Waarden
Zo’n beslissing nemen gaat makkelijker als je de tijd hebt genomen of alsnog neemt voor zelfonderzoek,
om uit te zoeken wie je bent en wat je wilt in het leven. Nienke Wijnants: “Idealiter doe je dat voordat de nood aan de man is, maar zo gaat dat niet altijd. Probeer in elk geval helder te krijgen wat je werkelijk belangrijk vindt. Schrijf je drie belangrijkste waarden van dit moment op, hang ze op de koelkastdeur en herzie ze waar nodig.”
Waarden kunnen bijvoorbeeld zijn: betrokkenheid, creativiteit, veiligheid, zorgzaamheid, vooruitstrevendheid, trouw, autonomie, duurzaamheid. Jouw drie waarden vormen het uitgangspunt voor de keuzes die je maakt. Misschien blijkt dat sommige dingen die je doet toch niet zo goed matchen met je waarden. Realiseer je dat je niet alles hoeft te (blijven) doen.
Een ander aspect dat volgens Wijnants meespeelt, is dat veel dertigers heel veel tegelijk willen. “Ze proberen trouwen, kinderen, eigen zaak, boek schrijven, reizen, promoveren, álles in vijf jaar te proppen. ‘Kan dat eigenlijk wel?’ vragen ze me dan. Nou nee.” Oef, die komt binnen. Dat is namelijk precies waar het bij mij fout ging en waardoor ik uiteindelijk in een burn-out belandde. Mijn man en ik propten alles in een paar jaar. Ik werd verblind door het perfecte plaatje, zonder me eens af te vragen waar ik nou écht gelukkig van werd.
Aandacht verleggen
Heb je de knoop doorgehakt om ergens mee te willen stoppen, dan vergt het best wat overredingskracht om bij je eenmaal genomen besluit te blijven. Wie googelt op ‘stoppen’ of ‘opgeven’ wordt overspoeld met links als ‘Opgeven is geen optie: waarom je altijd moet doorzetten’, ‘Waarom je nooit moet opgeven als het moeilijk wordt’ en ‘12 tips voor meer doorzettingsvermogen’.
Een tegengeluid is er ook: de Amerikaanse psychotherapeut Alan Bernstein schrijft in zijn boek Weten wanneer je moet stoppen: ‘Opgeven is een vaardigheid die je je eigen kunt maken. Je verkrijgt daarmee inzicht in hoe het vermogen op te geven, als het tenminste in evenwicht is met het vermogen om te volharden, van jou een gelukkig en tevreden mens maakt. Het trekt je los wanneer je vastzit en helpt je een weg te vinden in het leven. De enige manier om nieuwe doelen en mogelijkheden te creëren, is door oude doelen volledig los te laten.’
Opluchting
In mijn geval bleek dat te kloppen. Na één middag verdriet voelde ik al opluchting. En was ik tijdens mijn werk als eindredacteur, dat ik inmiddels alweer een tijdje had opgepakt, niet langer in mijn achterhoofd bezig met de webshop, voorraad en concurrentie. Met plezier pakte ik de nawee aan bestellingen bij elkaar – veel korting geven en op=op doen wonderen – en dat was een goede afsluiting.
“Dingen die je niet echt afsluit, blijven op de achtergrond sluimeren,” zegt Nienke Wijnants. “Geen knoop doorhakken, blijft je onrust geven.” Dat had ik nooit zo willen zien, maar het niet afronden, het maar blijven doormodderen, had wel degelijk energie gekost. Wat ik nooit had kunnen bevroeden, is dat stoppen – of laat ik het anders zeggen: mijn bewuste keuze om mijn aandacht te verleggen – me zo veel lucht en ironisch genoeg ook zo veel creativiteit zou opleveren.
Ik gaf me op voor een schildercursus, ging daarnaast elke woensdagavond naar het atelier om te modeltekenen en deed dat voor de lol, niet voor het eindresultaat. Niet mooi? Dan ging het gewoon de prullenbak in. Ik ging naast eindredactie doen ook zelf schrijven. Ik heb nu de juiste balans gevonden tussen werk, privé en mijn creativiteit.
En over dat falen en wat anderen er wel niet over zouden denken? Ik werd overladen met lieve posts, appjes en mailtjes – en zelfs aangesproken op het schoolplein. Iedereen vond het een dapper besluit, of stoer, of verdrietig voor mij. De woorden falen, mislukking, opgeven? Ik heb ze niet gehoord.
Meer lezen:
- De video met Julia Galef vind je op Bigthink.com/videos/julia-galef-on-the-sunk-cost-fallacy.
- Doorzetten hoeft niet: 3 inzichten van Psychotherapeut Alan Bernstein.
- Dit verhaal komt uit Flow 2-2021.
Tekst Mirjam Rosema-Verhulst Fotografie Lina Hamer
