In het Flow-minicollege bespreken we een onderwerp waarover te leren valt. Deze keer: nee zeggen met ondernemer en ‘structuurjunkie’ Cynthia Schultz.
Waarom is nee zeggen zo lastig?
“Het heeft vooral te maken met pleasegedrag. Omdat we mensen liever niet teleurstellen, hebben we de neiging om ja te zeggen als ons iets gevraagd wordt. Ik heb dat zelf ook lange tijd gedaan. Bij mij had dat niet alleen te maken met pleasen, maar ook met fomo – fear of missing out. Ik was bang om de boot voorgoed te missen als ik nee zou zeggen tegen een – zakelijke – kans. Ik stond er niet eens bij stil of die baan of opdracht wel bij me paste. Zo kreeg ik ooit de mogelijkheid om een tv-carrière op te bouwen. Vanaf het eerste moment dat ik op tv was, wist ik: dit is niet mijn ding. Ik had er geen plezier in en vond het vooral zwaar. Toch zette ik door, want wie slaat zo’n kans nou af?”
Denk je dat weigeren extra moeilijk is geworden is deze tijd?
“Met de opkomst van social media is het in elk geval niet makkelijker geworden, omdat we voortdurend kunnen zien waar andere mensen allemaal ja tegen zeggen. We posten vooral over onze successen – bijvoorbeeld op LinkedIn – en zo kan een rondje scrollen een gevoel van falen oproepen. Om dat te compenseren gaan we weer harder werken, meer kansen grijpen en vooral meer doen, terwijl dat vaak helemaal niet de oplossing is.”
Wat doet dat altijd maar ja zeggen met een mens?
“Als je vaak ja zegt terwijl je eigenlijk nee voelt, doe je de hele dag dingen die je niet wilt doen. Het gevolg kan zijn dat je een overvolle planning hebt en een prioriteitenlijst waarin je zelf niet op nummer één, twee of drie staat. Ik deed zo veel dingen waar ik geen energie van kreeg en die ook niks opleverden – zowel op werk- als op privégebied – dat ik in een burn-out belandde. Achteraf denk ik: ja duh, tuurlijk brand je dan op. Maar toen zag ik dat niet. Ik raad dan ook aan in elk geval zo veel mogelijk nee te zeggen tegen de dingen waar je niet blij van wordt. Natuurlijk kan dat lang niet altijd – soms moet iets gewoon gebeuren. Maar laat je leven daar niet uit bestáán en zoek de balans.”
Waar begin je?
“Het gaat er vooral om dat je weet wat je wel en niet wilt. Begin daarom simpel: kijk in je agenda welke to do’s en afspraken je volgende week hebt. Schrijf ze desnoods eerst allemaal op. Vraag je dan af waar je blij van wordt en wat je juist niet leuk vindt. Zet plussen bij de energiegevers en minnen bij de energiezuigers. Is het een beetje in balans? Als er te veel minnen staan, wordt het tijd om nee te gaan zeggen tegen in eerste instantie de kleine dingen.”
Heb je voorbeelden?
“Misschien vind je bijvoorbeeld je werk niet leuk, maar dat kun je uiteraard niet zomaar schrappen. Wat je wél kunt skippen, is die dagelijkse supermarktronde waar je zo’n hekel aan hebt – door voortaan je boodschappen te laten bezorgen of alles één keer in de week te halen. Dan heb je na je werk ineens ruimte om een fietstocht te gaan maken of eindelijk dat boek eens te lezen. Zie je elke week weer op tegen het bezoek van de buurvrouw, dan kun je best voorstellen om voortaan één keer in de maand koffie te drinken. Je hebt er wat moed voor nodig, maar het levert veel op.”
Is voor jezelf kiezen niet egoïstisch?
“Ik merk vaak dat we nee zeggen als iets negatiefs zien. Het is toch een afwijzing en teleurstelling voor de ander. Daardoor krijgt het een nare bijsmaak, maar probeer het om te draaien: een nee tegen het ene is een ja tegen iets anders: jezelf. En dat is juist iets positiefs. Door mezelf wat vaker op één te zetten, heb ik uiteindelijk meer ruimte en energie om anderen te helpen als dat nodig is.”
Nee zeggen kan ook lastige gesprekken opleveren.
“Nog zo’n reden waarom mensen liever ja zeggen: de confrontatie die kan volgen op een ‘dit doe ik liever niet’. Mijn tip: leg kort uit waarom je nee zegt. Ten eerste hoef je je niet te verontschuldigen voor je nee en ten tweede: hoe meer je uitlegt, hoe meer ruimte je geeft voor discussie. Het voelt in het begin misschien oncomfortabel, zeker als anderen gewend zijn dat je altijd ja zegt – maar met wat oefenen kom je een eind. Wat kan helpen is een alternatief bieden. Bijvoorbeeld: ‘Vandaag lukt me niet, maar volgende week heb ik wel tijd om een wandeling te maken.’ Of: ‘Ik kan dat nu niet voor je doen, maar pak het graag op als ik meer ruimte heb.’ Doe dit wel alleen als je het ook echt wilt.”
Vaak zeggen we ja omdat we overdonderd zijn.
“Leer jezelf daarom aan om op elke vraag ‘misschien’ te zeggen. Dat geeft je tijd om na te denken en je eventueel voor te bereiden op een nee. Zo kreeg ik na een lange werkdag de vraag van een klant of ik wat met haar wilde drinken. Toen zei ik: ‘Ik ga nu even naar de wc om na te denken en kom dan bij je terug met een antwoord.’ Daar moest ze erg om lachen, maar het werkte wel voor mij.”
Je denkt soms ook: maar íémand moet het toch doen…
“Begrijpelijk, maar ik zeg dan: ‘Is het echt jouw probleem?’ Zo gaf mijn vriend laatst aan dat hij geen zin had om te koken, waarop ik me hardop afvroeg waarom ik het dan wél moest doen. Als je in dienst bent, heb je je verantwoordelijkheden, maar ook dan moet er balans zijn. Ook als er overgewerkt moet worden vanwege personeelstekort, kun je je afvragen: moet ik daar de dupe van zijn? Is het antwoord nee, ga dan het gesprek aan met je leidinggevende. Dat is spannend, maar nodig.”
Met het risico anderen teleur te stellen?
“Stel nou dat je vanaf nu altijd iedereen om je heen blij maakt en nooit iemand iets ontzegt, weet je wie je dan wél teleurstelt? Juist, jezelf. Als iemand boos of verdrietig is omdat jij nee zegt, is dat niet jouw zorg. Dat klinkt hard, en ik krijg vaak te horen van cursisten dat ze niet willen overkomen als een gevoelloos mens. Mijn antwoord: je hebt niet voor niets moeite met nee zeggen. Als people pleasen in je zit, is de kans dat je doorschiet heel klein. Wat wél gebeurt, is dat je een empathisch persoon blijft die vaker voor zichzelf kiest – en daar is niets mis mee.”
In je online cursus leer je ook hoe je nee kunt zeggen tegen jezelf. Hoe zit dat?
“Degene die het meest van je vraagt, ben je zelf. We willen de ambitieuze collega zijn, de perfecte partner, de altijd gezellige vriendin. Dat is zo vermoeiend. Leg die lat gewoon wat lager. Eet een keer een diepvriesmaaltijd in plaats van een uitgebreid diner met verse ingrediënten. Haal voor die verjaardag een taart uit de supermarkt en laat de stofzuiger in de kast. Geloof me, je wordt er echt geen slechter, maar wel een blijer mens van.”
Meer lezen
- Wanneer was de laatste keer dat je even helemaal niets deed?
- Zo pak je je eigen leven weer terug.
- Dagboek van een introvert #13: nee ik kom niet naar je feestje (en de kunst van grenzen aangeven).
Interview Bente van de Wouw Illustratie Xuan Loc Xuan
Gepubliceerd op 25 maart 2023, laatst bewerkt op 25 januari 2024