Soms lijkt alles in deze wereld om prestaties te draaien. Op school, in de maatschappij. Terwijl: hoe zit het met eigenschappen als empathie, veerkracht, creativiteit? Zouden die niet wat meer in de spotlights mogen komen te staan?
Van jongs af aan krijgen we te horen dat we ons uiterste best moeten doen. Om hoge cijfers te scoren, en zo snel mogelijk een diploma in ons zak te steken. Mooie rapporten worden beloond met een schouderklopje, matige rapporten leveren een scheve blik op. Gevolg: als scholier geloof je dat je prestaties meer waard zijn dan wat er verder nog in je omgaat. De empathie die we voelen, de veerkracht en de creativiteit die we bezitten: ze raken ondergesneeuwd door competitiedrift. Waar komt die drift eigenlijk vandaan?
Wanneer ben je succesvol?
Volgens sociaal psycholoog Marilse Eerkens ligt er te veel nadruk op individueel succes, zowel bij onze opvoeding als in het onderwijs, zegt ze in Trouw. In haar boek Als ze maar gelukkig worden beschrijft Eerkens hoe ouders er alles aan doen om hun kind te laten winnen. ‘Winnen’ betekent in dit geval dat er goede cijfers worden behaald, prijzen worden gewonnen, diploma’s worden binnengesleept. ‘Naar al die meetbare doelen gaat zo veel aandacht toe dat voor andere waarden veel minder ruimte is, bijvoorbeeld hoe je empathisch of vriendelijk bent naar een ander.’ Eerkens oppert dat deze minder te meten waarden meer aandacht verdienen. Want succes mag dan prettig zijn, we worden óók gelukkig van handelen in het collectief belang, in plaats van uitsluitend met onszelf bezig te zijn.
Veerkracht en empathie bezitten we in principe van nature. Maar die kwaliteiten verder stimuleren en ontwikkelen wordt nog weleens vergeten door opvoeders en leraren. En dat is jammer, want zulke eigenschappen zijn nodig om alle complexe en diepe lagen van een ander te herkennen en te erkennen.
Alsnog empathischer
Zijn het dingen die je op latere leeftijd nog kunt aanzwengelen? Volgens Eerkens wel. Ze schrijft dat je je maatschappelijke betrokkenheid bijvoorbeeld kunt vergroten door het voeren van filosofische gesprekken. Omdat je op die manier een onderwerp van alle kanten leert te bekijken. Ook lezen zou goed werken om je inlevingsvermogen te vergroten, volgens de deskundige. Daarnaast raadt ze aan om parate kennis te hebben (dus niet alles ‘even’ te googelen), waardoor je zorgvuldiger oordeelt en je fantasie en nieuwsgierigheid meer wordt aangewakkerd. Kleine stappen die ons volgens Eerkens dicht bij een toekomst brengen waarin we beter met verschillen kunnen omgaan. Met als bijkomend voordeel dat het ons inventiever maakt, en ons meer laat doorzetten bij tegenslag.
Leren hoe je jezelf verplaatst in de ander en met een open blik de wereld aanschouwt is essentieel. Het is misschien onmeetbaar, maar ook onbetaalbaar. Vanuit dat perspectief kun je ook een winnaar zijn.
Meer lezen
Tekst Layla Zafari Fotografie Annie Spratt/Unsplash
