Hoe kun je gevoelens beïnvloeden met vormen en kleuren?

Vormen en kleuren hebben invloed op ons brein en onze gevoelens. Neuropsycholoog Margriet Sitskoorn legt uit hoe het komt en waar het vandaan komt.

Alles wat we waarnemen, heeft direct invloed op onze hersenen en daarmee op ons voelen, denken en doen. Helaas worden we via televisie en social media veel blootgesteld aan negatieve beelden en informatie, wat vaak (onbewust) een negatief effect heeft op onze stemming. De hersenen reageren sterk op emotioneel beladen woorden en beelden, maar je kunt ze ook beïnvloeden met eenvoudigere prikkels zoals vormen en kleuren. Hier wordt de laatste tijd veel onderzoek naar gedaan. Hoewel niet alle conclusies eenduidig zijn te trekken, zijn sommige bevindingen veelbelovend.

Emotionele reacties

Volgens Andrew Elliot, hoogleraar psychologie aan de universiteit van Rochester, hebben we zowel aangeboren als aangeleerde emotionele reacties op kleur. Zo vinden we een blosje op de wangen of kersenrode lippen van nature aantrekkelijk. Waarschijnlijk associëren we roodheid met een goede doorbloeding en dus gezondheid. Deze aangeboren voorkeur is zo sterk dat er een miljardenindustrie van lippenstift en blusher op gebouwd kon worden. Inmiddels leggen we ook een (aangeleerde) relatie
tussen de kleur van iemands kleren en aantrekkelijkheid: daarom vinden we the lady in red vaak zo mooi. Deze kleur prikkelt het emotie- en beloningssysteem in de hersenen direct, zodat we ons lekker voelen. Dat komt waarschijnlijk omdat rood heel belangrijk is voor onze overleving.

De context waarin je een bepaalde kleur waarneemt, kan de invloed ervan op emoties overigens drastisch veranderen. Zo duiden een rood stopbord in het verkeer en een rode lap tijdens een gevecht eerder op gevaar. Blauw en groen lijken over het algemeen gekoppeld te zijn aan prettige gevoelens en aan de ervaring van een natuurlijke omgeving, terwijl een mix van allerlei kleuren eerder in verband wordt gebracht met feest, jeugdigheid en geluk.

Vormen en emoties

Ook vormen kunnen allerlei emoties oproepen. Welke dat zijn, is afhankelijk van de cultuur waarin je bent opgegroeid – maar in sommige gevallen is de reactie bij iedereen ongeveer gelijk. Zo geven ronde vormen een goed gevoel en puntige vormen het tegenovergestelde. Neurowetenschappers Moshe Bar
en Maital Neta toonden aan dat scherpe vormen en kartelige lijnen direct de amygdala kunnen stimuleren, een gebied in de hersenen dat is gerelateerd aan allerlei emoties.

De relatie tussen rond en positief versus scherp en negatief komt zelfs terug in de manier waarop we woorden ervaren. Zo vindenwe dat een woord met puntige vormen zoals kika (Zweeds voor ‘kijkje’) een scherpe klank heeft, en dus beoordelen we het minder positief als booba (onder meer een figuur uit een kinderserie) – een woord met uitgesproken ronde vormen en dus een positieve klank.

Meerdere zintuigen

Best wel een raar verschijnsel eigenlijk: blijkbaar ervaren we twee zintuiglijke waarnemingen (de klank van een woord en het zien van de vorm) terwijl we het woord alleen maar horen. Dit fenomeen wordt ook wel synesthesie genoemd: door de prikkeling van het ene zintuig – zoals de klank booba – wordt automatisch een ander zintuig gestimuleerd, in dit geval de waarneming van een ronde vorm. Misschien voelen we ons door de invloed van eenvoudige vormen en kleuren zo goed als we in de natuur zijn, of zelfs alleen maar kijken naar plaatjes van bossen en duinen onder een blauwe lucht met schapenwolken.

Maar waarschijnlijk is de echte verklaring precies omgekeerd: omdat een natuurlijke omgeving goed voor ons is, krijgen we een positief gevoel bij ronde vormen, zachte geluiden en blauwe en groene kleuren. Als je dit overdenkt, snap je waarom het een goed idee is om lekker vaak de natuur in te gaan en zo wat tegenwicht te bieden aan de stortvloed van negatieve prikkels waar we dagelijks aan worden blootgesteld.