Niets mis met een beetje controle, maar volgens de Britse schrijver Jules Evans is het ook goed om jezelf af en toe flink te verliezen in iets níet-rationeels, zoals sporten, dansen of in de tuin werken.
Van welke filosoof uit de oudheid heb je het meeste geleerd?
“Ik vind het gedachtegoed van Socrates, die leefde van circa 469 tot 399 voor het begin van de jaartelling, heel inspirerend. Hij was de eerste denker die van mening was dat de filosofie moest aansluiten bij dingen die gewone mensen bezighouden. Volgens Socrates leven de meeste als slaapwandelaars: ze vragen zich niet af wat ze doen of waarom ze dat doen. Ze nemen de ideeën van hun ouders en omgeving over zonder erover na te denken. Maar als dat toevallig verkeerde ideeën zijn, kun je daar behoorlijk onder lijden.
Socrates zei dat het onze eigen verantwoordelijkheid is om ‘zorg te dragen voor onze ziel’. We moeten kritisch onderzoeken welke ideeën we in ons hoofd hebben en waar we wel iets aan hebben en waaraan niet. Zo dacht ik bijvoorbeeld lang dat het heel belangrijk is wat andere mensen over mij denken en hield ik daar altijd rekening mee. Toen ik me eenmaal bewust werd van deze gedachten, kon ik ze kritisch onderzoeken en vaststellen dat ze niet klopten.”
Je verdiepte je in het stoïcijnse denken en bent ook lid van de beweging Modern Stoicism. Wat spreekt je zo aan in het stoïcisme?
“De stoïcijnen vinden dat je onder alle omstandigheden onverstoorbaar jezelf kunt blijven als je je verstand gebruikt. Heel belangrijk daarbij is bedenken wat je zelf in de hand hebt en wat niet. Volgens Epictetus, hij is een van de bekendste stoïcijnse filosofen, kun je wel wíllen dat je controle hebt over van alles en nog wat – zoals je baan, je ouders of je vrienden – maar uiteindelijk heb je dat niet.
Wat je wél kunt beheersen, zijn je gedachten: je bent altijd vrij om te denken en te vinden wat je wilt. Aan de andere kant zul je moeten accepteren dat je geen volledige controle hebt over de gebeurtenissen buiten jezelf. En dat je invloed op wat er in de wereld gebeurt dus maar beperkt is. Als je dat niet aanvaardt, zul je je volgens Epictetus het grootste deel van je leven boos, bang en ellendig voelen.”
- Lees het volledige interview met Jules Evans in Flow 1.
Interview Sjoukje van de Kolk Illustraties Valesca van Waveren
