Met haar vlijmscherpe tong bevocht ze seksuele vrijheid en vrouwelijke onafhankelijkheid. Het leverde Germaine Greer de titel ‘brandstichter van het feminisme’ op. En nog altijd heeft ze haar mening klaar. Zoals over #metoo, dat vindt ze ‘gezeur’.
‘Vrouwen hebben geen idee hoezeer mannen hen haten.’ Het is een van de sweeping statements uit het boek dat Germaine Greer, dan 31 jaar, wereldberoemd maakt. The female eunuch (De vrouw als eunuch) uit 1970 is een smeuïg en goed geschreven mengsel van gedegen onderzoek en boude stellingen. Dat weten we dan nog niet, maar het is vintage Greer. Omdat de seksuele energie vanaf haar kindertijd wordt onderdrukt, is de vrouw een eunuch geworden, betoogt ze verontwaardigd.
De eigenschappen van de castraat worden in haar geprezen: verlegenheid, molligheid, loomheid, zwakheid en aanstellerij. Het traditionele gezin drukt vrouwen verder in hun passieve rol. Germaine ziet het huwelijk als ‘gelegaliseerde slavernij’ en voor wat het moederschap betreft: “Kinderen opvoeden is geen echte bezigheid, omdat kinderen toch wel opgroeien, of ze nu opgevoed worden of niet.”
Ze beveelt vrouwen aan om hun libido tot bloei te laten komen en zich los te maken van de onderwerping aan de noden van de man. Er is een ander leven mogelijk: onafhankelijk en met veel seks. “Vrijheid is angstaanjagend, maar ook opwindend.”
Altijd in de contramine
De Australische Germaine Greer prijst het leven aan dat ze zelf op dat moment in de jaren zeventig leidt. Als student Engelse en Franse literatuur in Sydney eist ze al dezelfde seksuele vrijheid op als haar mannelijke medestudenten. Een aantal abortussen en gynaecologische kwalen zijn het gevolg.
Ze verkeert in anarchistische en libertijnse kringen. Er wordt over haar gefluisterd dat ze uit principe geen onderbroek draagt. Tijdens een barbecue van de voetbalclub wordt ze verkracht, maar ze wil er zelf niet al te veel aandacht aan schenken.
In 1964 verhuist ze naar Engeland, om in Cambridge een proefschrift over Shakespeare te schrijven. Daarna gaat ze aan de slag als docent aan de universiteit van Warwick. In de avonduren laat ze de wetenschap voor wat die is. Ze hangt rond als groupie van Led Zeppelins Robert Plant, acteert in experimentele films, schrijft voor undergroundblaadjes en is medeoprichter van het avantgardistische seksblad Suck.
Dit geen enkel taboe schuwende tijdschrift wil de lichamen van mannen en vrouwen ‘demystificeren’. Voor dit doel vinden de redactieleden het logisch dat zij zelf ook met de billen bloot gaan. Germaine Greer poseert naakt op haar rug met haar benen over haar schouders, haar genitaliën goed in beeld, terwijl ze de kijker tussen haar dijen door een vrolijke blik toewerpt. “En toen bleek natuurlijk dat ik de enige was die echt zo’n foto liet maken. Ik heb per direct ontslag genomen.”
Ook haar impulsieve huwelijk in 1968 met bouwvakker Paul du Feu duurt niet lang. Het is een daad van zelfdestructie, zegt ze later, een vergissing. Na drie weekeindes zet ze er een punt achter als hij op een feestje kwaadaardig dronken tegen haar zegt dat hij daar iedere vrouw zou kunnen ‘hebben’. “Behalve mij,” zegt ze, en loopt zijn leven uit.
Te midden van al deze turbulentie ziet ze ook nog kans om The female eunuch te schrijven. Enigszins tot haar verbazing wordt het boek een wereldwijde bestseller. Feminisme en seks, het zijn dé onderwerpen van die tijd. Bovendien: Germaine Greer is een knappe verschijning die haar controversiële meningen graag komt toelichten.
Welbespraakt is ze en niet bang, zo blijkt ook uit haar legendarische debat met macho-schrijver Norman Mailer in New York. Gehuld in een sexy lange jurk flirt ze met hem terwijl ze hem alle hoeken van de zaal laat zien.
In een profiel beschrijft het blad Life haar als ‘de brutale feminist die zelfs mannen leuk vinden’. Maar is dat zo? Germaine Greer is iemand die door de jaren heen waar ze ook komt, niet alleen enthousiasme en bewondering, maar vaak ook frustratie, irritatie en wanhoop oproept. Bij mannen, maar zeker ook bij vrouwen. De Britse journalist Helen Lewis noemt haar ‘de brandstichter van het feminisme’: haar kracht is haar drang om stereotypen te ontmaskeren en taboes te doorbreken, niet de nuance of een vermogen om tot oplossingen te komen.
Germaine Greer is briljant, inconsistent, agressief, onverschrokken, provocerend, bot en soms ronduit onnavolgbaar. Ze is altijd in de contramine, eloquent boos over iets of op iemand; soms ook ronduit onaardig. Het lijkt haar niet te boeien wat mensen van haar vinden: ze zegt gewoon wat ze (op dat moment) vindt. Het maakt haar een graag geziene gast in talkshows op radio en televisie. Waar komt die uitgesprokenheid, die intelligentie, die wispelturigheid vandaan?
Bang voor haar moeder
Germaine Greer wordt op 29 januari 1939 geboren in Melbourne, Australië. Haar vader is een charmante, vaak afwezige, ongrijpbare man, die zegt dat hij uit een goede Zuid-Afrikaanse familie komt met wie hij heeft gebroken. Hij is een man zonder verleden, die in het heden advertenties verkoopt voor een krant. Germaine adoreert hem. Veel later, hij is dan allang dood, ontdekt ze dat hij eigenlijk Robert King heette en opgroeide in een pleeggezin in Tasmanië, waarvandaan hij zonder om te kijken vertrok en elders opdook als Reg Greer.
Germaines moeder, Peggy Lafrank, maakt thuis de dienst uit. Haar grootste interesses zijn het strand en bruin worden. Volgens Germaine is ze agressief, grillig en deinst ze er niet voor terug om verbaal en fysiek geweld te gebruiken tegen haar drie kinderen, van wie Germaine de oudste is. “Ik ben bang voor haar, nog steeds,” zegt ze in 1995. En: “Zonder mijn ongelukkige romance met mijn moeder was ik nooit een overachiever geworden.” The female eunuch is voor een groot deel geïnspireerd door het treurige lot van haar moeder, zegt ze.
In Melbourne voelt Germaine zich een misfit: te lang, te slim, te lawaaierig. Ze mist thuis en op school intellectuele prikkels, en leest boeken “zoals andere mensen lijmsnuiven, om aan mijn ongelukkige zelf te ontsnappen”. Het leven wordt beter als ze op haar twaalfde met een beurs naar een prestigieuze nonnenschool kan. Daar maakt ze kennis met kunst en plezier. Wat wil je worden, vragen de nonnen, een grote zondaar of een grote heilige? “Natuurlijk koos ik voor grote zondaar.”
Op haar zestiende is ze een kop groter dan de meeste van haar leeftijdgenoten, een opvallende verschijning met een scherpe tong. Ze wil weg uit Australië en droomt ervan om in Europa te gaan wonen. Volgens een van haar biografen, Christine Wallace, combineert ze daarna als student ‘intellectuele arrogantie met katholieke intensiteit’. Germaine heeft niets op met biografen; ze noemt Wallace onder meer een mestkever en dreigt haar knieschijven te breken als ze te dichtbij komt, maar Wallace zet door.
Opvallende draai
Het succes van The female eunuch levert Germaine zo veel geld op dat ze in 1971 Engeland om belastingredenen verlaat en in Toscane gaat wonen. Ze zal er jarenlang blijven. Ze schrijft, tuiniert en heeft affaires met bekende mannen als Federico Fellini en Warren Beatty. Haar opvattingen over seks veranderen langzaam maar zeker. Als veertiger bezingt ze de talenten van Toscaanse minnaars voor wat betreft de coïtus interruptus.
In Sex and destiny (1984) betoogt ze dat promiscuïteit voor vrouwen bij nader inzien veel nadelige gevolgen kan hebben: abortussen, geslachtsziekten en zelfs onvruchtbaarheid. Dat ze zelf in die tijd vruchtbaarheidsbehandelingen ondergaat en uiteindelijk geen kinderen kan krijgen – ze had al twee potentiële vaders in de coulissen klaarstaan – speelt ongetwijfeld een rol bij deze opvallende tournure.
In 1999 gaat ze in The whole woman, op de markt gebracht als het vervolg op The female eunuch, nog verder: nu vindt ze moederschap een prima carrière voor vrouwen, die daarvoor door de staat betaald zouden moeten worden. “Ik vind het getuigen van gezond verstand als je wilt investeren in kinderen en degenen die hen opvoeden – en dat zijn doorgaans vrouwen,” zegt ze in Opzij.
Als ze de overgang is gepasseerd, zweert ze seks helemaal af. Heerlijk! Eindelijk is ze echt onafhankelijk van mannen. “Ik voelde me op mijn 52e opeens weer zoals ik me had gevoeld op mijn 12e. Mannelijke goedkeuring interesseerde me niet meer. Je hoeft me echt niet te vertellen dat ik ‘verbazend aantrekkelijk ben voor mijn leeftijd’. Ga weg! Ik werd hetzelfde kattige meisje dat ik op mijn twaalfde was.”
Hormoontherapie voor menopauzale vrouwen is alleen een verdienmodel voor de farmaceutische industrie, vindt ze. Waarna ze als zestiger toch hormonen gaat gebruiken omdat ze verliefd is en seks wil hebben zonder pijn. ‘Het zal je misschien verbazen,’ schrijft ze aan een onbekende vrouw die haar om advies vraagt in de liefde, ‘dat ik ertoe neig om een onafhankelijk denkende vrouw te zijn als ik manloos ben, maar dat ik als ik weer verliefd ben net zo afhankelijk, bezitterig en destructief word als jij. Het is een probleem dat ik maar niet kan oplossen.’
Vrijwillig in een bejaardenhuis
Sinds 1984 woont ze weer in Engeland. Ze heeft een grote moestuin, legt een bos aan en houdt honden, katten, kippen en ganzen. ‘Ik heb geen langdurige relaties, behalve met dieren en planten,’ schrijft ze aan een vriend. Nadat ze in 1994 in een kranteninterview zegt dat ze haar huis graag deelt met iedereen die zich aan haar regels houdt, grijpen vooral roddeljournalisten hun kans. Een van hen weet een paar dagen undercover binnen te dringen. Het levert een artikel op over hoe Germaine zijn kleren wast en hem leert brood te bakken.
In 2001 koopt ze een stuk voormalig regenwoud in Queensland dat ze terugbrengt in oorspronkelijke staat. Dit moet haar nalatenschap worden, met als bonus dat ze dan vaker in de buurt van haar zusje kan zijn, “degene van wie ik het allermeest hou”.
Intussen blijft ze zich roeren in het publieke debat. De #metoo-beweging doet ze af als ‘gezeur’ dat waarschijnlijk niks zal opleveren. “Als jij je benen hebt gespreid voor Harvey Weinstein om een rol in een van zijn films te krijgen, ben ik bang dat dit erg op consent lijkt. Het is te laat om daar nu nog over te gaan piepen.”
In het leed dat een verkrachting veroorzaakt, herkent ze zich niet; ze vraagt zich af waarom “een geweldige zangeres als Beyoncé altijd haar borsten naar buiten moet laten hangen. Naaktheid is doorgaans een teken van onderwerping”.
Het laatste nieuws is dat ze haar huis in Engeland verkocht heeft en tijdens de pandemie vrijwillig in een bejaardenhuis in Australië is gaan wonen. Daar voelt ze zich tijdens de lockdowns vaak eerder een gevangene dan een patiënt, laat ze weten. Wie weet zit daar nog een lekker controversieel boek in waar we iets aan zouden kunnen hebben. Want zoals journalist Helen Lewis zegt: “Germaine Greer is een pepmiddel en geen pijnstiller.”
Meer lezen
Tekst Liddie Austin Fotografie Getty Images
