Vind jij het lastig als dingen veranderen, en in het accepteren van zo’n nieuwe situatie lastig? Filosoof Lammert Kamphuis gaat te rade bij vier grote denkers.
Filosoof Hannah Arendt
“De Duitse filosoof Hannah Arendt zegt: het meest typische aan de mens is dat die altijd bezig is nieuwe dingen te doen. Ze noemt dat het principe van nataliteit: iets nieuws geboren laten worden. Je zag dat tijdens de pandemie: we zochten naar nieuwe wegen om toch inkomsten te hebben, toch verbinding te maken met anderen.
Ik vind dit een troostende gedachte bij verandering. Het nieuwe is spannend en onberekenbaar, maar het is wel wie we zijn. Arendt noemt de mens ook een initium, van initiatief. We zijn eigenlijk altijd beginnelingen. Dus wees er dan ook niet te bang voor, hoor ik haar in gedachten zeggen.”
Oude Griek Heraclitus
“Heraclitus, een van de oude Grieken, zegt: panta rhei, alles stroomt. Je kunt nooit twee keer in dezelfde rivier stappen, want de volgende keer is het al een andere rivier geworden. Oftewel: alles is continu aan verandering onderhevig.
Misschien maken we een denkfout door te doen alsof dingen hetzelfde blijven. Elke dag zijn je baan en je relatie een beetje nieuw. Kijk je door die bril naar de wereld, dan is het minder heftig als er iets groots in je leven verandert en minder saai als er weinig verandert.”
Stoïcijn Epictetus
“De stoïcijn Epictetus zegt: jouw identiteit bestaat uit die dingen die je niet van vandaag op morgen afgenomen kunnen worden. Als je er zo naar kijkt, is wie je bent niet afhankelijk van je partner of baan. In plaats van dat ik zeg: ‘Ik ben filosoof, ik geef lezingen en ik schrijf boeken’, zou ik dan kunnen bedenken: wat zit daarin wat mij definieert? Dan kom ik op iets als: ‘Ik hou ervan om over het leven na te denken’.
Dat kan niemand me afnemen. In de liefde ligt het voor mijn gevoel iets ingewikkelder. Ik denk dat je kunt zeggen: de persoon is geen onderdeel van wie ik ben, maar mijn liefde voor diegene is dat wel. De relatie kan overgaan, maar de liefde kan je niet ontnomen worden.
Het basisidee van de stoïcijnen is dat de situatie nooit bepaalt hoe je je erover voelt. Jouw ideeën over die situatie en de manier waarop je er betekenis aan geeft, bepalen jouw gevoel. Vind je de situatie waardeloos, ga dan omdenken: geweldig dat dit gebeurt – en zoek naar zo veel mogelijk argumenten waarom het geweldig is. Tot het punt waarop je denkt: ik weet niet meer zo zeker of dit waardeloos of geweldig is, want ik weet niet hoe het uitpakt. Daarmee schort je je oordeel op. En dat geeft rust.”
Filosoof Arthur Schopenhauer
“Je kunt je ook tot Arthur Schopenhauer wenden wanneer je lijdt aan verandering, die zegt: het leven is een storende episode in de rest van het zalige niets. Als ik me rot voel, zet ik bewust Nick Cave op en lees ik Schopenhauer. Dan denk ik: hè hè, we hebben het samen zwaar. Ik ben niet de enige die het leven best ingewikkeld vindt.”
Volg onze training Een week voor jezelf
Wil jij beter leren omgaan met verandering, of juist ontdekken hoe het leven anders kan? In de training Een week voor jezelf ga je zorgen voor jezelf. Je neemt de tijd om je af te vragen hoe het eigenlijk met je gaat, last rust- en reflectiemomenten in, kijkt naar je automatische patronen en leert minder kritisch te zijn naar jezelf. Kortom: deze week kom je op adem. Hier lees je er meer over.
Meer lezen?
- 3 boeken over omgaan met verandering.
- Alles stroomt en verandert: Irene over ‘panta rhei’.
- De levensfilosofie van stoïcijnen biedt houvast in deze tijd.
- Meer lezen over filosofie.
Tekst Brenda van Osch Fotografie Nguyen Thu Hoai/Unsplash.com
