Falen is niet goed, niet slecht, niet per se nuttig, maar hoort simpelweg bij het leven. Journalist Liddie Austin weet er alles van en vraagt zich af: hoe ga je daar nou op een gezonde manier mee om?
Hoe komt het dat imperfectie en falen ineens zo populair zijn? Vriend en vijand zijn het daar grotendeels over eens: het heeft ermee te maken dat persoonlijk succes in onze maatschappij zo enorm belangrijk is geworden. Je wordt geacht om te slagen in alles wat je doet, liefst in het volle licht van de social media. Je ziet er beeldschoon uit, eet gezond, je huis is op orde en ook op je vakanties valt niks aan te merken. Ogenschijnlijk dan.
In zo’n klimaat wordt een fout al gauw als een drama gezien, een persoonlijk drama zelfs. Het is namelijk aan jou om je leven vorm te geven en als dat niet lukt, is het dus ook jouw fout. Geen wonder dat veel mensen tegenwoordig het idee hebben dat ze tekortschieten. Want wie is er nu perfect? Als reactie op al die druk willen we nu graag horen dat falen erbij hoort in het leven. Terecht, want ieder proces kent onvermijdelijk elementen die niet goed gaan. Zonder falen lukt het niet om iets nieuws onder de knie te krijgen of iets te ontdekken. Zonder falen geen succes.
Stagiair van het leven
Succes? Daar hadden we het nu toch even niet over? Wat opvalt bij deze visie is dat je, via een sluiproute, uiteindelijk toch weer bij succes uitkomt. Fouten worden gezien als leermomenten, die je nóg succesvoller kunnen maken. “Het is de Steve Jobs-versie van falen: eerst ging Apple een paar keer over de kop, elke keer kwam Jobs sterker terug en uiteindelijk werd hij enorm succesvol,” zegt essayist Marian Donner op een Amsterdams terras tegen me.
“Zo schiet het dus niet op. Door falen alleen te zien als iets waarvan je moet leren, maak je het jezelf lastiger. Je moet dus niet alleen het goede, maar ook het slechte benutten. Ga er maar aan staan. Als je depressief bent zonder er iets van te leren, voel je je extra ellendig.” Ook trainer Saakje Bakker signaleert dat falen nu vaak met presteren wordt geassocieerd. “Kijk mij eens succesvol falen, dat idee. Ik hou heus van succes, maar hoe heerlijk is het om dat streven soms los te laten en iets te proberen wat ook mag mislukken, zonder dat dat meteen heel grote consequenties heeft?”
Falen is niet goed, niet slecht, niet per se nuttig, maar soms wel erg pijnlijk. Valt er wel op een gezonde manier mee om te gaan, zonder het meteen productief te hoeven maken? Zeker, zegt Bakker. Ze verzorgt voor het Instituut voor Faalkunde regelmatig trainingen, lezingen, workshops en vorig jaar zelfs een heel festival rond het thema falen.
“Wat mij persoonlijk helpt, is om mezelf als een stagiair van het leven te zien. Ik mag dingen leren en hoef niet alles in één keer te kunnen of overal de beste in te zijn. Ik mag dingen proberen – soms lukt het, en dat is prachtig, maar zo niet dan is het geen ramp. Met zo’n onbevangen blik op het leven wint de nieuwsgierigheid om iets te proberen het vaak van de faalangst.”
Volgende keer beter
Wees mild voor jezelf, adviseert Bakker verder. “Hoe praat je tegen jezelf als je iets fout doet? Ben je dan meteen heel veroordelend en hard? Dat helpt niet. Hoe milder je ten opzichte van jezelf kunt zijn, hoe beter je met fouten kunt omgaan. Probeer het zo te bekijken: iets is nóg niet gelukt, volgende keer beter.” En als zo’n herkansing er niet in zit?
“Er zijn natuurlijk fouten met grote consequenties. In dat geval zou je daar de volledige verantwoordelijkheid voor moeten nemen, ook ten aanzien van degene die je hebt benadeeld. Erken: ik heb dit niet handig of verkeerd gedaan. Het spijt me dat ik jou daarmee pijn heb gedaan. Punt. Dat klinkt simpel, maar blijkt het in de praktijk niet te zijn. Je voelt je schuldig, je schaamt je en in mijn ervaring zijn we tot veel bereid om die emoties maar niet te hoeven voelen.
Bij echt grote fouten zijn we daarom geneigd om de schuld buiten onszelf te leggen en in de slachtofferrol te kruipen. Getting comfortable with the uncomfortable, dat is wat we moeten leren om ‘goed’ te kunnen falen. Alleen door je fout te erkennen en te kijken wat je eraan zou kunnen doen, kun je na verloop van tijd verder.”
Meer lezen
- Falen mag volgens Elizabeth Day: “Elke mislukking brengt je dichter bij de plek waar je moet zijn”
- Hoera mislukt: waarom mislukkingen gewoon bij het leven horen.
Tekst Liddie Austin Fotografie Mael Balland/Unsplash.com