De levensfilosofie van de oude stoïcijnen biedt ook in deze tijd houvast, vindt de Italiaans-Amerikaanse filosoof Massimo Pigliucci. Accepteren dat niet alles binnen je macht ligt, helpt je op weg naar een gelukkig en zinvol leven.
Wat is het basisidee van de stoïsche filosofie?
“Het komt van Epictetus, die eerst slaaf was en later – nadat hij was vrijgekocht – filosoof werd. Volgens hem is alles wat bestaat te verdelen in twee categorieën. De ene ligt binnen ons bereik, de andere niet. Dus sommige dingen heb je in de hand en andere niet. Als je dit fundamentele onderscheid écht accepteert en je handelt ernaar, zul je nergens meer bang voor zijn en zul je een gelukkig leven leiden. Wat je volgens Epictetus wél in de hand hebt, zijn je oordelen, je waarden en je beslissingen. Kortom, dat wat zich in je eigen hoofd en lichaam afspeelt. Al het andere kun je misschien beïnvloeden, maar heb je niet onder controle.
De uitkomst hangt niet alleen van jou af, maar van allerlei omstandigheden. Een voorbeeld: je hebt de kans om promotie te maken op je werk. Dan kun je je allermooiste cv samenstellen, hard werken en je baas zo goed mogelijk laten zien dat je er geschikt voor bent. Maar uiteindelijk beslist je baas. En die beslissing hangt af van een heleboel factoren: de concurrentie van collega’s, of je baas je mag of niet, of hij die ochtend ruzie heeft gehad met zijn vrouw en daardoor in een slecht humeur is… Het kan van alles zijn.
Het idee van de stoïcijnen is dat je in deze situatie niet focust op het resultaat, maar op je innerlijke doel: je houding en de manier waarop je met situaties en gebeurtenissen omgaat. Dát ligt binnen je bereik. En als je weet dat je er alles aan hebt gedaan, is het in essentie niet belangrijk of je een doel wel of niet bereikt.”
Is dat niet in tegenspraak met deze tijd, waarin we zo streng zijn voor onszelf en altijd maar streven naar iets beters?
“Dat is absoluut zo. Ik woon nu al mijn halve leven in de Verenigde Staten, en de nadruk ligt hier sterk op presteren en succes hebben. Dat is een groot verschil met het Italië dat ik ken uit mijn jeugd. Helaas begint die houding ook de rest van de wereld te veroveren. In Amerika is iedereen continu enorm gestrest. En hoe goed mensen ook hun best doen, ze blijven hoe dan ook falen. Want hoe hard je ook werkt, er zijn altijd dingen waar je geen invloed op hebt.
Vaak loopt iets anders dan je wilt. Als je alleen maar gericht bent op het halen van doelen, raak je steeds meer gestrest. Ik denk dat filosofieën als het stoïcisme en het boeddhisme juist daarom zo in opkomst zijn in de westerse wereld. Ze helpen je om te gaan met het onvermijdelijke en te leven met een redelijke verwachting over wat wel en niet haalbaar is.”
- Wil je meer lezen over de filosofie van stoïcijnen? Je vindt dit interview in Flow 7.
- Een boek over deze levensfilosofie lezen.
Tekst Sjoukje van de Kolk Illustraties Clairice Gifford
