Leestip: dit boek is zo veel meer dan een whodunit

Marije van der Haar is coördinerend eindredacteur van Flow en veellezer. Ze zit in een leesclub en staat iedere ochtend eerder op om tijd te maken voor een (luister)boek. Hier tipt ze persoonlijke parels die haar zijn bijgebleven of waar ze zich op verheugt. Deze keer: Ik heb een paar vragen voor je van Rebecca Makkai.

Een paar jaar geleden maakte Een stralende toekomst erg veel indruk op me, een boek over de aidspandemie in de jaren negentig. Daarom keek ik uit naar de nieuwe roman van Rebecca Makkai. Ook Ik heb een paar vragen voor je speelt zich deels af in de jaren negentig, verder was mijn leeservaring heel anders. En dat vond ik vrij verrassend.

Hier gaat het over

Podcastmaker Bodie Kane wordt uitgenodigd om gastcolleges te komen geven op Granby, de elitaire (witte) kostschool in New England waar ze in de jaren negentig zelf op zat. Terwijl ze door de sneeuw schuifelt op de campus die zo vertrouwd voor haar voelt, komen er allerlei herinneringen bovendrijven. Zoals de mysterieuze moord op haar kamergenoot Thalia Keith (17) in haar laatste jaar in 1995. Destijds werd de zwarte gymleraar Omar Evans vrijwel direct veroordeeld, zonder gedegen onderzoek en met heel slechte verdediging. De onrechtvaardigheid hiervan stopte Bodie diep weg, maar heeft ze nooit helemaal kunnen loslaten.

Als ze ‘de moord op Thalia Keith’ als mogelijk onderwerp aandraagt voor de podcastserie die haar leerlingen moeten gaan maken, is de beer los. Bodie kan niet meer wegkijken en bijt zich – samen met twee leerlingen – vast in de zaak. Destijds wilde ze zo graag geloven dat de gevonden DNA-sporen hét bewijs waren, maar hoe betrouwbaar was dat eigenlijk in de jaren negentig? En kwam het de school niet erg goed uit dat het onderzoek zo snel een bepaalde richting op werd gestuurd?

Dit vond ik ervan

Dit was geen boek dat ik achter elkaar doorlas, maar dat stemde tot nadenken. Hoe zou ik zelf gehandeld hebben in deze situatie: opschudden of in de doofpot laten? En hoe zit het met mijn eigen vooroordelen over wie de dader is? Een thriller zou ik het niet willen noemen, want tussen de regels door is zo veel meer te lezen dan alleen het antwoord op de vraag ‘heeft Omar het gedaan’.

Rebecca Makkai laat ook zien hoe institutioneel racisme vele levens verwoest, hoe je jouw ervaring precies bevestigd krijgt als je er graag in wilt geloven en hoe je de dingen 23 jaar later in een heel ander licht kunt zien. Niet alles blijkt te zijn wat het leek. Knap is hoe Rebecca Makkai de gebeurtenissen in de jaren negentig (precies de tijd waarin ik zelf ook ben opgegroeid) in het perspectief zet van de huidige tijd.

Met de kennis van nu zou je waarschijnlijk andere keuzes maken of van standpunt veranderen – en niet alleen in de zaak Omar. Ook onderwerpen als #metoo, shaming via social media en schoonheidsidealen komen aan de orde. En zo daagt Makkai je laag voor laag uit om verder te kijken dan wat aan oppervlakte te zien is.

Deze zinnen raakten me

‘Terugkijkend is het moeilijk ons voor te stellen zoals we toen waren, in plaats van zoals we zouden worden; is het moeilijk om geen tekstballonnen boven ons hoofd te zien zweven met: ‘Vermoord Meisje’ en ‘Operaster!’ en ‘Zielige Dronkenlap’.’
‘Waren deze twitteraars zo veel anders dan de mensen die over Thalia schreven? Zich hoe dan ook in iemand anders verhaal persend? Ik begrijp wel dat het een menselijk instinct is om jezelf in het centrum van een ramp te plaatsen.’
‘Ik had natuurlijk de tijd gehad om te wennen aan het idee van Omar als moordenaar. Al drieëntwintig jaar had ik me hem zo voorgesteld, de politiefoto’s van hem en zijn veroordeling verdrongen het feit dat ik hem kende als een gevoelig mens.’
‘Er zit beweging in!’ zei Alder. ‘En niet zo’n beetje ook.’ Ik zei: ‘Ik zou niet al te veel hoop koesteren.’ Alder stond op en klopte zijn spijkerbroek af. Hij zei: ‘Ik ben een zwarte man in Amerika. Ik koester geen hoop.’