Vaak een opgejaagd gevoel: hoe kom je daar vanaf?

Waarom voelen we ons zo vaak opgejaagd? Neuropsycholoog Margriet Sitskoorn legt uit hoe dat komt – en hoe het anders kan.

Als je tegenwoordig aan iemand vraagt hoe het met diegene gaat, hoor je vaak: “Ik heb het druk, het lijkt of ik nooit rust kan nemen, ik kan het allemaal niet bijbenen.” We voelen ons vaak opgejaagd. Hoe komt dat? Een belangrijk antwoord op deze vraag ligt in de combinatie van de eigenschappen van de huidige wereld en onze vaardigheden die daar niet altijd meer goed op aansluiten.

VUCA-wereld

Onze huidige maatschappij wordt ook wel de VUCA-wereld genoemd. De letters van dit woord staan voor belangrijke kenmerken van onze wereld:

Volatility (bewegelijkheid: er is sprake van voortdurende verandering).
Uncertainty (onzekerheid: we ervaren onzekerheid omdat we veel belangrijke gebeurtenissen niet kunnen voorspellen).
Complexity (complexiteit: gebeurtenissen zijn vaak zo complex en we krijgen zo veel informatie en prikkels dat we niet alles meer kunnen overzien en begrijpen).
Ambiguity (meerduidigheid: we ervaren verwarring omdat veel dingen op meerdere manieren zijn uit te leggen).

Omdat de hersenen gericht zijn op verandering en prikkels, trekken die de aandacht en krijgen we het gevoel dat we er iets mee moeten. Maar als de stroom van prikkels maar niet ophoudt, zoals in de VUCA-wereld, blijft er altijd wel iets te doen, hebben we nooit genoeg tijd en voelen we ons voortdurend opgejaagd.

We voelen ons opgejaagd

Een passage uit het boek Alice’s adventures in Wonderland van Lewis Carroll, waar Alice en de rode koningin heel hard aan het rennen zijn, geeft deze situatie goed weer:

“Waar ik vandaan kom,” zei Alice terwijl ze nog een beetje uithijgde, “kom je meestal ergens als je net zoals wij net, een poos hard rent.” “Een beetje een traag land dus,” antwoordde de koningin. “Bij ons moet je om alleen maar op dezelfde plaats te blijven al zo hard rennen als je kunt. Als je ergens wilt komen, moet je minstens twee keer zo hard rennen.”

Distress-tolerantie

Schetst de rode koningin hier het probleem en de oplossing? Moeten we gewoon een tandje bijzetten en nog harder rennen? Of kunnen we iets anders doen om succesvol met de VUCA-wereld om te gaan zonder ons opgejaagd te voelen?

Gelukkig kunnen we dat. Je opgejaagd voelen is gerelateerd aan wat wetenschappers distress-tolerantie noemen. Distress-tolerantie is de vaardigheid om negatieve emoties te ervaren en deze te doorstaan. Dit lukt ons beter als we eerst onze emoties en onze reacties op deze emoties leren herkennen.

Tackel je reactie met mindfulness

Een manier om dit te doen is door mindfulness te beoefenen. Je wordt je er dan niet alleen van bewust dát je je opgejaagd voelt, maar ook waardoor en wat je reactie op deze situatie is.

Een andere oplossing: het idee dat we overal op moeten reageren en steeds meer moeten doen in steeds minder tijd, niet zomaar voor lief nemen. We hoeven niet alles te doen en overal op te reageren – en zeker niet in steeds minder tijd. Het omgekeerde is efficiënter: wat gas terugnemen en de tijd nemen om te bekijken wat we belangrijk vinden in ons leven. Als je weet wat je belangrijk vindt, wordt het niet alleen duidelijker waar je met de meeste voldoening je tijd aan kunt geven, maar ook waar je beter je tijd níét aan kunt geven.

Nót to do-lijst

Dit klinkt heel logisch, maar vaak blijkt er een mismatch te zijn tussen de zaken die we belangrijk vinden en de tijd die we eraan besteden. Taken die laag op onze prioriteitenlijst staan, slurpen soms de meeste tijd omdat ze op de een of andere manier dwingend zijn, waardoor de dingen die hoog op de prioriteitenlijst staan erbij inschieten.

Het is misschien een idee om bij deze tijdslurpende-lage-prioriteitzaken een nót to do-lijst te maken. Een lijst van dingen waar we nu automatisch onze aandacht en tijd aan geven, maar die niet per se bijdragen aan wat voor ons belangrijk is.

Als we ons leven niet langer door een dwingende to do-lijst, maar door onze prioriteiten en onze not to do-lijst laten leiden, zullen we weer meer léven in plaats van geleefd worden, en ons gelukkiger en minder opgejaagd voelen.