Is het eindelijk vakantie, sta je nog volop in de actiestand. Hoe zak je nou echt in de relaxmodus? Journalist Annemiek Leclaire vraagt hulp van experts.
Tekst Annemiek Leclaire Fotografie Kat Kelley/Unsplash
Gepubliceerd op 26 juli 2024
In deze tijd is het leven onrustig. We hebben niet alleen een berg complexe taken, maar worden ook geplaagd door een dieperliggend gevoel dat we ergens aan moeten voldoen, dat we het meeste uit onze tijd moeten halen, dat we pas van vrije tijd mogen genieten als we de uren, dagen, maanden daarvoor heel hard gewerkt hebben.
Door dat verinnerlijkte ‘moeten’, afgewisseld met het rusteloze scrollen op de socials, zijn we chronisch overprikkeld, stelt Chris Bailey in zijn boek Kalmte – Bewust ontspannen in een wereld van prikkels. Het ontbreken van een echte pauze leidt volgens hem tot een overbelast zenuwstelsel met symptomen als kortademigheid, nervositeit, lichte ontvlambaarheid, besluiteloosheid en verstoorde slaap.
Rust vernieuwt
We onderschatten de werking van een vakantie op lichaam en geest, stelt Matthew Edlund, auteur van The power of rest. Het is volgens hem echt belangrijk om regelmatig een wat langere pauze te nemen om weer op adem te komen. ‘Rust vernieuwt ons,’ schrijft hij in Psychology Today over ontspanning tijdens vakantie. ‘Het herbouwt en herbedraadt onze hersenen en lichamen, waardoor we ons beter voelen, er beter uitzien, gezonder worden en meer kunnen genieten van wat zich aandient.’
Edlund zet een aantal tips op een rij. Zo raadt hij aan om tijdens de vakantie flink bij te slapen, van eten te genieten, fysieke en mentale activiteiten af te wisselen en veel tijd buiten in de natuur door te brengen. Ook adviseert hij om op je gemak de omgeving te verkennen in plaats van bezienswaardigheden af te vinken, en mooie gesprekken te voeren met je reisgezelschap of mensen die je toevallig tegenkomt.
Wat heb ik nodig?
Om op vakantie tot rust te komen, is wel wat ‘bewustwording’ nodig. Zo gaan we volgens burn-outcoach Martine Hesselink vaak te gestrest de vakantieperiode in. Omdat we te vermoeid weggaan, of omdat we vakantie nemen in een te drukke periode op het werk, waardoor het hoofd steeds ‘aan’ blijft staan, en we toch bereikbaar willen zijn. “Een ontspannen vakantie begint met voorwerk,” zei Hesselink toen ik haar voorafgaand aan mijn reisje belde.
“Begin met je afvragen: in welke stemming en omstandigheden ga ik nu met vakantie? Wat heb ik op dit moment van mijn leven nodig om te ontspannen, en hoe kan ik daarvoor zorgen? Veel mensen staan daar helemaal niet bij stil. Ze pakken hun koffer en sluiten aan in de file op weg naar een vakantiebestemming die misschien op dit moment in hun leven helemaal niet past.”
Wat kan ontspannen, verschilt volgens haar van persoon tot persoon. “De een komt tot rust tijdens een actieve vakantie, de ander aan het strand, de derde door een trektocht, de vierde in een all-inclusive resort.” Weten waarvan jij persoonlijk ontspant, is heel belangrijk, stelde Hesselink, omdat je anders snel geneigd bent je aan te passen aan wat anderen leuk vinden op vakantie.
Ritme van thuis
Ik houd ook een ander advies van Hesselink in mijn achterhoofd: “Geef het de tijd,” zei ze. “Eenmaal op de vakantieplek aangekomen blijkt ontspannen toch vaak lastiger dan je van tevoren had gedacht. Je lichaam is nog in de actiestand. De onrust zit nog in je hoofd en in je lijf en gedachten over je werk gaan nog door je hoofd.” Daarom raadt ze aan tijdens de eerste vakantiedagen het bioritme van thuis aan te houden, “dat is voor een vermoeid lijf prettiger.”
Om de stresshormonen uit het lichaam te krijgen kun je beter gaan bewegen dan niksen, stelde ze. “En doe ook dingen alleen, iets wat jij echt leuk vindt.” Sommige mensen kanaliseren de onrust niet door niksen, maar door iets te gaan maken, zoals kunstenaar Caitlin Metz (zij/hen). Ze zet stress om in creatieve opdrachtjes waaraan elk prestatiedoel ontbreekt, zoals het maken van ‘body maps’. Bijna dagelijks tekent ze haar lichaam, en schrijft in de diverse delen ervan hoe zij zich voelt. Wat een fijne oefening is om wat beter te voelen hoe de stand van zaken, merk ik als ik het ook probeer.
Zwerffragmenten
In haar boek Feel something, make something nodigt Metz ook uit ‘dingen, plekken en activiteiten te tekenen die stilte brengen.’ Zelf heeft ze wolken geschilderd – ‘cloudwatching!’ – en een paar bergschoenen, waar in handlettering onder staat: ‘Walking without my phone, so hard so good.’
Ik heb al eens eerder gemerkt dat het mij ook helpt om notitieboekjes bij de hand te houden, waarop ik stickers plak met teksten als: ‘Alles wat in mijn hoofd opkomt als ik wil ontspannen’ of ‘Opvangtehuis voor zwerffragmenten’. Daarin noteer ik dan alle opkomende gedachten over wat ik nog wil doen, en met wie. Chris Bailey noemt dat in Kalmte een ‘later-lijstje’: ‘Leg de to do’s en de werkgerelateerde ideeën die in je opkomen ergens vast, zodat je ze uit je hoofd kunt halen, en er later toch je voordeel mee kunt doen,’ adviseert hij.
Subtiele vormen van afleiding
Later maak ik een inventarisatie van wat thuis de meeste stress veroorzaakt, een tip van Chris Bailey. ‘Laat niets weg,’ adviseert hij in Kalmte. ‘Kijk naar je ochtendroutine, je werk, de verantwoordelijkheden in je privéleven.’ En: ‘Neem ook alle subtiele vormen van afleidingen mee die je stress bezorgen’, waarmee hij bijvoorbeeld onrealistisch perfectionisme op de socials bedoelt. Een deel van die spanningen hoort bij het leven, stelt Bailey, maar misschien zijn er wel een paar punten waarop je meer invloed hebt. In mijn leven valt het gelukkig erg mee met de stress, concludeer ik als ik mijn lijstje bestudeer. Ik moet alleen veel vaker zo’n radicale pauze gaan nemen die vakantie heet.
