De filosofie van Immanuel Kant

In ieder nummer bespreken we de filosofie van een belangrijke filosoof, aan de hand van een aantal illustraties. In Flow 1 vertellen we over de verlichtingsfilosoof Immanuel Kant. 

1. Immanuel Kant werd geboren in de Pruisische stad Koningsbergen (het tegenwoordige Russische Kaliningrad). Hij zou een belangrijke filosoof van de achttiende-eeuwse verlichting worden.
2. Het gezin waarin hij als vierde van negen kinderen opgroeide was arm. Zijn vader was zadelmaker.
3. Kant viel op door zijn intelligentie en mocht op zijn achtste naar de Latijnse school. Vanaf zijn zestiende studeerde hij theologie, filosofie en wis- en natuurkunde aan de universiteit van Koningsbergen. Als student was hij een getalenteerd kaartspeler en hield hij van biljarten.
4. Kritiek van de zuivere rede (1781) was zijn eerste grote werk. Daarin liet hij zien dat er een grens is aan wat we kunnen kennen. Filosofen uit die tijd deden vaak uitspraken over het bestaan van God, maar volgens Kant was het bestaan van God louter speculatie omdat het de zintuigelijke ervaring te boven ging.
5. Het idee van de autonome (vrije) mens komt van Kant: denk voor jezelf en laat je niet zomaar leiden door een ander, of, zoals hij in 1784 schreef: ‘sapere aude‘ (durf te denken), een motto van de verlichting.
6. Vrijheid betekent bij Kant niet: doen waar je zin in hebt. Vrijheid houdt ook verantwoordelijk in, een autonoom mens verplicht zichzelf goed te handelen. Handel, zei Kant, volgens het principe waarvan je zou willen dat het een algemene wet wordt.
7. Kant volgde een strikt dagschema: elke ochtend om vijf uur liet hij zich wekken met de woorden: ‘het is tijd’. Ook maakte hij dagelijks een wandeling van een uur langs dezelfde route – deze wandelingen waren zo waren zo punctueel, dat je de klok erop gelijk kon zetten.
8. Op een paar uitstapjes na heeft Kant zijn woonplaats nooit verlaten. Zijn werkdrift was enorm en hij bleef zijn hele leven ongetrouwd. Kant stierf – voor zover bekend – als maagd, met als laatste woord: genug.

• Meer weten over de filosofie van Immanuel Kant? Zijn ideeën en standpunten worden duidelijk uitgelegd in onderstaande videos van onder andere The School of Life.
• Nog ook over filosoof Michel de Montaigne.