De filosoof: Sophie Bósèdé Olúwolé

In ieder nummer bespreken we de filosofie van een grote denker, aan de hand van een aantal illustraties. Deze keer is dat Sophie Bósèdé Olúwolé (1935-2018).

Sophie Bósèdé Olúwolé was een invloedrijke nigeriaanse filosoof die de afrikaanse filosofische traditie onder de aandacht bracht. Ook was ze een voorvechter van anti-koloniaal denken en van vrouwenrechten.
Ze werd geboren in de Nigeriaanse staat Ondo, die toen nog onder het bewind stond van de Britten.
Olúwolé studeerde geschiedenis en geografie, en scheidde van haar man omdat ze van hem niet verder mocht studeren. Vervolgens studeerde ze filosofie aan de universiteit van Lagos en in 1984 – ze had inmiddels acht kinderen – promoveerde ze.
Ze verdiepte zich in de cultuur en filosofie van de Yorùbá – een bevolking van zo’n veertig miljoen mensen in West-Afrika waar ze zelf deel van uitmaakte – en bestuurde met name het Ifa-corpus: een verzameling eeuwenoude mondeling overgeleverde teksten.
De Britse overheersers deden de grondlegger van het Ifa-corpus, Òrúnmilà, af als een religieus en mythologisch figuur – en het Ifa-corpus als bijgeloof. Omdat de Afrikaanse traditie vooral een orale is, heerste lang de gedachte dat het Afrikaans denken ‘primitiever’ zou zijn. Olúwolé bestreed deze aanname fel.
Sophie Bósèdé Olúwolé vergeleek Òrúnmilà met Socrates: hij was niet alleen een tijdgenoot van deze oud-Griekse filosoof maar ook de grondlegger van een klassiek filosofisch gedachtegoed. Met als verschil, zei Olúwolé, dat Òrúnmilà minder in tegenstellingen dacht en daarmee democratischer was dan Socrates. Bij Òrúnmilà konden bijvoorbeeld ook vrouwen en armen bestuurlijke functies bekleden.
Het tegenstelde denken van Westerse filosofen (zoals emotie-ratio, wetenschap-mystiek, religie-filosofie) heeft volgens Olúwolé geleid tot ongelijkheid en onderdrukking: zwart-wit, arm-rijk, man-vrouw. Olúwolé pleitte voor een denkwijze waarbij begrippen als man-vrouw of denken-voelen elkaar juist aanvullen.
Niet denken in tegenstellingen is volgens Olúwolé kenmerkend voor de Afrikaanse filosofie. Je vindt het ook terug in traditionele Afrikaanse denkwijzen zoals Ubuntu: mens word je door relaties met anderen.