Hoezee voor het Proust-effect: geuren die je terug brengen naar vroeger

Je kent het vast wel: je ruikt de geur van een parfum of een gerecht, en bam! Je bent even helemaal terug in het verleden. Kennelijk haalt die geur herinneringen naar boven, soms aan momenten die je allang vergeten dacht te zijn. Dat verschijnsel wordt ook wel het Proust-effect genoemd.

Vanwaar die naam? Die komt van de Franse schrijver Marcel Proust die in zijn boek À la recherche du temps perdu beschrijft hoe de geur van een Madeleine-cakeje, gedoopt in bloesemthee, hem terugbrengt naar zijn jeugd bij tante Léonie. Later werd het fenomeen zintuiglijk herinneren door wetenschappers onderzocht.  

Hoe werkt het Proust-effect?

Wetenschappelijk werkt het zo: geuren bereiken via een directe route je hersenen. Ze komen aan bij de amygdala, die emoties verwerkt, en bij de hippocampus, een soort tijdelijk archief voor herinneringen. Onderzoek aan de Universiteit van Tokio wijst uit dat je hersenen een geur al binnen honderd milliseconden herkennen en er meteen ook betekenis en emotie aan koppelen.

Onderzoekers van de Universiteit van Liverpool ontdekten dan weer dat geurherinneringen vaak levendiger, emotioneler en gedetailleerder zijn dan herinneringen die door andere zintuigen worden opgeroepen. Door het zien van een foto bijvoorbeeld, of het horen van een nummer op de radio.

Waarom het Proust-effect zo krachtig is

Het Proust-effect doet overigens nog meer dan je alleen even terugbrengen in de tijd. Je kunt de emoties die je toen had ook echt herbeleven. Zo geeft de geur van versgebakken appeltaart je misschien een warm gevoel omdat je die koppelt aan de liefde die je van je appeltaartbakkende opa en oma kreeg. Of je ervaart door een parfum weer helemaal een verliefd gevoel omdat dat je doet denken aan je eerste vriendje.

Minder gestrest

Dan is er nog een bijkomend voordeel: dankzij de prettige associaties zouden geuren stress verminderen. Door een nostalgische geur zou je je à la minute rustiger gaan voelen en minder gespannen. Zie het als een soort mentale stressbuffer.

Of er ook negatieve gevoelens kunnen worden opgeroepen door geur? Helaas wel. Maar het voordeel daarvan is dat je de bijbehorende emoties, die je misschien zorgvuldig had weggestopt, nu wel onder ogen kunt zien en bewust kunt aan gaan, om ze alsnog te verwerken. 

Meer lezen

• Wat negatieve gevoelens je komen brengen
• Dit is het effect van kleur op je stemming en gedrag, volgens de wetenschap
• Minder praten, meer luisteren: de opkomst van de listening bar (+ adressen)

Fotografie Elly Johnson/Unsplash