Charlotte groeide op in Zweden: ‘Hier leert zelfs een kleuter al wat genderongelijkheid is’

De Scandinavische landen zijn wereldkampioen vrouwenemancipatie. Genderongelijkheid lijkt daar minder een rol te spelen. Zijn vrouwen daar van nature rechtvaardiger? Volgens de Zweedse journalist Charlotte Boström is er iets anders aan de hand.

Toen ik klein was, wilde ik hetzelfde worden als mijn moeder. Ze had altijd verf op haar vingers, zat geanimeerd te bellen tijdens het werk en had soms hilarische collega’s. Ze was kunstenaar, en is dat nog steeds. Toen ik klein was, heb ik ontelbare uren doorgebracht in haar atelier, bij ons thuis in de bossen van Zuid-Zweden. Ik keek nog met de ogen van een kind: het vak van mijn moeder leek een sprookje.

Onafhankelijke moeder

Het werk van mijn moeder bestaat óók uit maandelijkse doelen voor winst en omzet. Ze maakt kunst waarin ze gelooft en waarmee ze mensen raakt, zeker. Maar daarnaast krikt ze haar inkomsten op met mokken en placemats waarop haar kunst staat afgebeeld en werkt ze samen met commerciële bedrijven. Met andere woorden: ze is geen luxepoes die thuis met verf zit te klooien. Mijn moeder is een ervaren zakenvrouw met verplichtingen in het leven en de maatschappij.

Misschien komt dit niet overeen met het beeld van een Zweedse kunstenaar die aan een rustig en met bomen omzoomd meer zit te schilderen. Het is wel het typische beeld van een Zweedse vrouw. Zij wil nooit afhankelijk zijn van een partner.

Gelijk is gelijk

Dat vrouwen een kast in elkaar kunnen zetten, mannen kunnen stofzuigen en gendergelijkheid een groot goed is, heb ik mijn Zweedse leven lang ervaren. In Nederland is dat soms nog anders. Daar zie ik hoe vrouwen nog steeds een groot deel van de huishoudelijke taken op zich nemen. Komt de vraag voorbij of ‘een paar sterke jongens’ een zwaar meubel kunnen verplaatsen. En hoor ik vaders trots zeggen dat ze een papadag hebben: kennelijk zijn de andere dagen voor de moeders.

Voor een Zweed klinken deze dingen als iets uit de jaren vijftig. Voor veel Scandinaviërs waarschijnlijk, want het hele noorden van Europa scoort bovenmatig goed als het om vrouwenemancipatie en kansengelijkheid gaat. Mensen in Scandinavië lijken een soort hang naar rechtvaardigheid, moderniteit en gelijkheid te hebben. Maar waarom eigenlijk? Ik schreef een boek om die vraag te beantwoorden. Mijn conclusie: het heeft niets te maken met idealen of cultuur. De motor achter de Scandinavische gendergelijkheid is simpelweg geld.

Kinderopvang en betaald ouderschapsverlof voor iedereen

Het begon allemaal zo’n honderd jaar geleden: Zweden was nog een arm provinciaal land. Veel inwoners trokken naar Amerika, op zoek naar welvaart. De achterblijvers kregen nauwelijks kinderen. Er was sprake van een demografische en economische crisis, en dus kwam de overheid met een groots plan: Zweden zou een riante verzorgingsstaat uit de grond stampen waarin vrouwen fulltime werken en er kinderopvang en betaald ouderschapsverlof voor iedereen is.

Universele kinderopvang leidt tot gelijkere kansen, blijkt uit onderzoek

Cruciaal voor dat plan was dat vrouwen, ook de moeders, buitenshuis zouden werken en belasting zouden betalen. Dankzij het lange, gendergelijke verlof zouden vrouwen niet meteen ontslag nemen als ze moeder werden, en mannen meer betrokken worden bij het huishouden. Zweden werd een baken van moderniteit, gelijke kansen en economische groei.

Iedereen ziet immers wat het oplevert: meer mensen zijn aan het werk en ze zijn ook productiever. De extra belastinginkomsten zorgen voor betere publieke voorzieningen. Lesmateriaal en maaltijden op school zijn gratis, net als het hoger onderwijs en de zorg. En universele kinderopvang leidt tot gelijkere kansen. Kinderen uit sociaaleconomisch kwetsbare gezinnen doen het daardoor beter op school en later in het leven, zo blijkt uit studies uit de Verenigde Staten en Scandinavië.

Niet romantisch?

In de Zweedse media lees je steeds vaker dat vrouwen een ‘fuck you-buffer’ opbouwen. Als ze ooit in een vervelende situatie terechtkomen, hebben ze een pak geld achter de hand. Nederlandse stellen vinden dat vaak ‘niet romantisch’. Wie zegt dat ze ooit zullen scheiden? En wat is er mis met parttime gaan werken zodra je moeder wordt?

Volgens het Sociaal Cultureel Planbureau denken veel mensen zo. Terwijl toch vier op de tien relaties stuklopen. Kennelijk zien Nederlandse stellen zichzelf liever als eenheid dan als twee autonome personen.

Vanaf mijn eerste dag in Nederland hoor ik zeggen dat de Nederlandse vrouw zo stoer, mondig en geëmancipeerd is. Terwijl twee derde van de werkende vrouwen parttime werkt. Begrijpelijk misschien, als je bedenkt hoeveel onbetaald werk ze verrichten, van boodschappen tot opvoeden en schoonmaken. Volgens de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) zijn vrouwen in Nederland daar per dag bijna anderhalf uur meer mee bezig dan mannen.

Nature of nurture?

Overigens is ook Zweden nog wel patriarchaal in bepaalde opzichten. Zo is zorgzaamheid nog steeds iets wat meer bij jonge vrouwen leeft, met als resultaat dat zij uiteindelijk meer energie steken in emotional labor dan mannen.

In de media, op school en in de popcultuur is de boodschap helder: gelijkheid tussen vrouwen en mannen is goed voor jou en je omgeving

Volgens EIGE, het Europees Instituut voor gendergelijkheid, is Zweden tot 82 procent gendergelijk. Maar ik denk dat het verschil met Nederland is dat burgers en overheid constant een punt maken van genderongelijkheid. Zweden stribbelen eerder tegen als patriarchale reflexen zich weer eens aandienen. Niet alleen op basis van ideologische voorkeuren, ook vanwege wetenschappelijk onderzoek: meer gendergelijkheid zorgt er bijvoorbeeld voor dat kinderen beter in hun vel zitten. Dat mensen productiever zijn en kansen beter verdeeld. Dat er betere gezondheidszorg is voor vrouwen. Dat zowel vrouwen als mannen mentaal gezonder zijn. En zo kan ik nog wel even doorgaan.

Of vrouw-manverschillen en genderongelijkheid een gevolg van nature of nurture zijn? Die vraag leeft eigenlijk niet in Zweden. Het gaat erom dat je het überhaupt niet moet willen. In de media, op school en in de popcultuur is de boodschap helder: gelijkheid tussen vrouwen en mannen is goed voor jou en je omgeving. Voor je geluk, je portemonnee en het welzijn van het land. Zelfs aan Zweedse kleuters wordt al geleerd om genderongelijkheid en stereotypen te herkennen en kritisch te bevragen.

Meer lezen

• Eenvoudige dingen die je kunt doen om gendergelijkheid te steunen.
• Hoe Tatjana Almuli van hokjesdenken naar fluïde relaties ging: ‘Niet-hetero zijn kwam nooit in me op.’
• Verhuisd naar het buitenland: Ingrid woont in Zweden vanwege de ruimte en minder gedoe (maar er zijn ook uitdagingen).

Fotografie Getty Images, Melissa Milis Photography, Stocksy
Gepubliceerd op 24 augustus 2025