Ze inspireren je groot te dromen, laten zien dat je kunt opkrabbelen na tegenslag of dat je grenzen kunt verleggen. Wat is het belang van een rolmodel, vraagt journalist Maartje Laterveer zich af.
Tekst Maartje Laterveer Illustratie Jennifer Orkin Lewis
Gepubliceerd op 9 december 2024
Laatst werd ik benaderd via LinkedIn door de organisatie Equals, die meer genderdiversiteit op de werkvloer wil brengen. Of ik mentor wilde worden voor jonge vrouwen die aan de vooravond staan van hun carrière. Het is een van de vele initiatieven die de laatste tijd zijn ontstaan, in antwoord op het nog altijd lage aantal vrouwen in leidinggevende posities in de politiek en het bedrijfsleven.
Rolmodellen vroeger versus nu
You can’t be what you can’t see, is een gevleugelde uitspraak van de zwarte Amerikaanse activist Marian Wright Edelman, die vaak aangehaald wordt om het belang van rolmodellen te onderstrepen. Vrouwen hebben voorbeelden nodig om te zien dat ook zij kunnen worden wat ze willen in deze wereld. Mannen ook, maar daarvoor hoeven geen initiatieven te worden opgetuigd.
Veel vrouwen zijn vaak te bescheiden om zichzelf als voorbeeld te zien. Dat zit ’m misschien ook in het woord rolmodel. In mijn jonge jaren had je qua rolmodellen grofweg de keuze tussen een handvol supermodellen en Madonna. Later waren het de vrouwen die ik als journalist interviewde voor de modebladen: Angelina Jolie, Charlize Theron, Gisele Bündchen. Perfectie was hun belangrijkste kwaliteit, vooral qua uiterlijk.
Maar tegenwoordig wordt iets anders verstaan onder rolmodellen, vertelt Dieuwke van Buren, medeoprichter van Equals. “Het gaat om voorbeelden die jonge vrouwen inspireren hun dromen waar te maken en hun het vertrouwen te geven dat ze dat ook kunnen.” Dat zie ik ook bij Equals: jonge vrouwen willen zich herkennen in iemand, en iemand kunnen raadplegen: hoe deed jij dat – en dan niet twintig jaar geleden, maar vorig jaar? Rolmodellen zijn toegankelijker geworden.”
Open en eerlijk
Het is een logische ontwikkeling in een tijd waarin de traditionele media hun invloed delen met social media als Instagram en TikTok, kanalen waar rolmodellen influencers heten, die je meenemen in hun huis en hun leven. En die je berichten kunt sturen alsof het je beste vriendinnen zijn.
In een tijd waarin vrouwen beseffen dat hun weg naar de top een mijnenveld is met stereotypen, verwachtingen en uitdagingen waar mannen niet eens het bestaan van weten, vinden ze kennelijk inspiratie in voorbeelden die floreren op hun eigen voorwaarden. Dat kunnen beroemde vrouwen zijn zoals Taylor Swift, Michelle Obama en Jane Goodall. Maar vaak ook zijn het ‘gewone’ vrouwen die laten zien dat we niet perfect hoeven te zijn, dat we als vrouwen gewoon mens kunnen zijn en toch succesvol. Het plussize model dat foto’s post van de putjes in haar dijen. De momfluencer die blogt over de gevoelens van onmacht die ze na de bevalling ervaart in plaats van de verplichte roze wolk.
De kracht van een rolmodel
Dichter bij huis was ik erg onder de indruk van de zussen Mijnke en Mette, die bevriend waren met mijn grote broers en die in mijn ogen oneindig mooi waren en goed gekleed, maar vooral heel krachtig in hun authenticiteit. Waar ik me stiekem schaamde voor het schijnbaar schrille contrast dat ik als stadsmeisje vormde met de dorpskinderen uit mijn klas, droegen zij hun anders-zijn met trots. Deze vrouwen inspireerden mij niet zozeer in professionele zin, maar als persoon.
Die functie hebben rolmodellen ook, legt de Franse Florence Lautredou me uit. Als psychoanalist en coach ziet ze in haar praktijk hoe belangrijk het is om mensen te hebben die je bewondert. “Die mensen, of ze nu echt zijn of fictief, bekend of onbekend, verbinden ons met het beste in onszelf. We kunnen een persoon niet bewonderen zonder zelf – al is het maar een beetje – de kwaliteit of kwaliteiten te bezitten die we in hen bewonderen. Mensen realiseren zich dit niet omdat ze ervan overtuigd zijn dat ze onderdoen voor de persoon tegen wie ze opkijken. Maar het is toch echt zo dat je een kwaliteit pas kunt herkennen als je er zelf iets van bezit. Anders zou je het niet oppikken.”
Volgens Lautredou maakt bewonderen ons gelukkiger. “Het is bewezen dat er bij bewondering allerlei positieve hormonen vrijkomen in ons brein. Het mooie is dat ons brein geen onderscheid maakt tussen een ervaring die echt is of ingebeeld. Dus als je een film kijkt waarin iemand speelt die je bewondert, is het voor je brein alsof je daadwerkelijk in het gezelschap van diegene verkeert.”
Wie is jouw rolmodel?
Eigenlijk kan iedereen een rolmodel voor je zijn: je moeder, buurvrouw of beste vriendin, die ene vrouw in je pilatesklasje die kalm en elegant is en altijd vriendelijk. De enige reden waarom ik op Instagram zit, is vanwege influencers die me daadwerkelijk inspireren om anders te leven, bijvoorbeeld door vegan te koken, elke dag te mediteren. Maar wat ze me vooral leren: je beste rolmodel ben je zelf.
