Levenslessen uit romans

Zelfhulpboeken zijn er in overvloed natuurlijk, maar de mooiste inzichten deed journalist Mariska Jansen op in romans. Ze schreef er de afgelopen jaren geregeld over in Flow, en in ons jubileumnummer zet ze de lessen op een rij, waaronder over vriendschap en liefde, en deze over natuur en verlies.

Nescio over de natuur

De schrijver Nescio, pseudoniem van de Amsterdamse zakenman J.H.F. Grönloh (1882-1961), hield een dagboek bij over zijn dwaaltochten. Hij fietste door de weilanden van Waterland, voer met een bootje over het IJ en maakte lange wandelingen door de stad. Zijn ervaringen tekende hij op in het postuum uitgegeven Natuurdagboek. Mooie, rustige observaties zijn het, over de eerste sneeuwklokjes die ontluiken in het gras en over kalveren die grazen bij het wilgenbosje. Hij benoemt kort met wie hij op pad is (zijn vrouw, dochters, kleinkinderen), maar in Nescio’s verstilde wereld zeggen ze weinig – ze spelen nauwelijks een rol.

In zijn waarnemingen maakt hij de details belangrijk, waardoor de menselijke beslommeringen die normaal zo overheersend zijn, klein worden. Op 7 november 1953 ziet hij ‘het bruine kalige boompje bij de Amstel aan de Weesperzij even voorbij de Berlagebrug. Er waren nog veel blaadjes maar met geduld had je ze toch kunnen tellen. Het stond daar als de stilte zelf.’ Alleen al door dit te lezen, word je rustig en relativeer je je zorgen.

Nescio rept met geen woord over zakelijke dingen en privébeslommeringen, zijn perspectief is consequent gericht op de alledaagse natuur om ons heen. Het menselijke gedoe is ook maar een elementje in het leven op de aardbol, zegt Nescio zonder woorden. Op momenten dat ik in beslag word genomen door alledaagse zorgen, denk ik graag aan het Natuurdagboek. Dan stap  ik de tuin in en wacht tot een vogeltje in de moerbei komt zitten en de tak een beetje laat doorbuigen.

Lees ook: Het boek ‘Winteren’ leert je dat de moeilijke periodes er ook bij horen

Helen Macdonald over verlies & rouw

De H is van Havik is het autobiografische verhaal van Helen Macdonald, een jonge vrouw die het verdriet om haar overleden vader, een valkenier, verwerkt door een havik te temmen. Haar rouwproces gaat gelijk op met het temmen van de havik. Er zijn momenten dat de havik precies doet wat hem wordt opgedragen, maar op andere ogenblikken vliegt hij de vrijheid tegemoet en rent de schrijver in paniek achter hem aan door prikkelbosjes en over hekjes.

Zo gaat het ook met het verdriet om het verlies van een geliefde. Er zijn momenten van draaglijk verdriet, netjes opgeborgen in een vakje in je hoofd en hart. Dan weer is er de overheersende melancholie. Het mooie van het verhaal is dat Macdonald, die haar hele leven al in de weer is met roofvogels maar nooit eerder een havik temde, troost vindt bij het dier. Er ontstaat een bijzondere band tussen haar en de havik. Zo is ze ook wat dichter bij haar vader.

Wat ik eruit leer, is dat rouwen geen denkproces is en ook geen vluchten-in-het-doen, maar een toegewijde handeling rondom de persoon om wie je rouwt. Een handeling die kan helpen om het midden te vinden tussen gedenken en vergeten. Opeens snapte ik waarom ik zo graag in mijn moeders pyjama slaap als ik terug ben in het ouderlijk huis waar mijn vader nog woont, en thee zet in haar theepot.