Boekhandelaar Marischka Verbeek moedigt lezers aan om zich te verdiepen in antiracisme en gaf haar mening en leestips in een column voor Hebban.nl. Wij delen graag haar verhaal (en leestips).
‘Met deze boeken kun je meeleven en aanvoelen hoe het werkelijk is om als mens van kleur in een door witheid beheerste wereld te leven. Maar daarna kun je ook zelf aan de slag.’ Voor iedereen die actief de wereld wil veranderen.
Dinsdag 30 maart verscheen het boek The hill we climb van Amanda Gorman. Haar beroemde gedicht bij de inauguratie van de nieuwe Amerikaans president is dan in boekvorm beschikbaar. In het Engels dan. De afgelopen weken, het zal je niet ontgaan zijn, is er veel reuring geweest over de ‘Meulenhoff-kwestie’, de vertaalopdracht voor het inauguratiegedicht die aan Marieke Lucas Rijneveld werd gegeven.
Een uitstekende witte schrijver die evenwel voordien geen blijk had gegeven van vertaaltalent of -ambitie, terwijl er voor vrouwen van kleur vrijwel geen plek is bij dit soort opdrachten. Juist met dít gedicht – geworteld in de ervaringen en voorgeschiedenis van zwarte mensen – stuitte dat op pijnlijke verbazing. Janice Deul en andere vrouwen van kleur trokken hierover in de media aan de bel en vervolgens buitelde gans letterenland over hen heen. Veel ophef, venijnig gescheld en soms ronduit nare discussies volgden. Hierbij gingen mensen soms tekeer alsof Zwarte Piet opnieuw van hen gestolen werd. Toen de rook wat van het (social) media-slagveld was opgetrokken (MLR gaf de opdracht terug), bleken zielen gekwetst en vriendschappen gesneuveld.
De discussie over de vertaling zal ik hier niet herhalen. Interessanter is wat er gebeurde in de reacties. Zo veel onwetendheid, vragen en blinde vlekken kwamen naar voren. Waar ik me als Indische boekverkoper in de discussies uitsprak, hoorde ik dit van witte literaire vrienden en bekenden:
‘Ik word hier zo moe van, ik doe hier niet meer aan mee.’
‘Ik heb geen zin om [boeken van zwarte vrouwen] te lezen, dat kost te veel energie.’
‘Dit soort gedoe gaat in tegen onze vrijheid.’
‘Racisme bestaat niet, ik ben kleurenblind.’
‘Een witte vertaler werkt juist verbindend.’
‘Waarom zijn jullie steeds zo boos, dat werkt polariserend.’
‘Waarom mag dit ook al niet meer, dit is omgekeerd racisme.’
De opmerking over vermoeidheid raakte me het meest. Het stelselmatig benoemen van moeheid in deze discussie is voor mij een voorbeeld van wit privilege: je kunt ervoor kiezen niet meer moe te zijn, te stoppen met een discussie, dingen niet te lezen. Mensen van kleur hebben die optie niet; of we nu willen of niet, de confrontatie is er altijd.
Zowel boekenvak als literaire wereld is overwegend wit, zowel hier als elders in de westerse wereld. Om dat te veranderen, moeten we soms letterlijk plaats maken en even stil zijn. Luisteren, en dan in actie komen. Dat is de enige manier om dingen te veranderen.
Dus, lieve vermoeide witte lezer, hier is werk aan de winkel. Je kunt je eigen periodieke moeheid of onwetendheid niet op één lijn stellen met de jarenlange pijn en uitputting van zwarte vrouwen. En je kunt niet steeds aan hén vragen om uit te leggen wat je zo moeilijk vindt te begrijpen. Stel de vragen gerust, maar aan jezelf en aan elkaar. En gelukkig hebben we prachtige boeken, die je kunt gebruiken om uit te leren, erover na te denken, jezelf en je omgeving wat wijzer te maken.
Vorig jaar verscheen er op Hebban.nl al een uitgebreide Black Lives Matter-tiplijst met boeken van mensen van kleur.
Met deze boeken kun je meeleven en aanvoelen hoe het werkelijk is om als mens van kleur in een door witheid beheerste wereld te leven. Maar daarna kun je ook zelf aan de slag. Wil je echt meer weten en ook actief iets veranderen, dan zijn er de afgelopen tijd een paar uitstekende handleidingen verschenen om mee te beginnen.
Mijn boekwinkel – Savannah Bay in Utrecht – is al ruim 36 jaar gespecialiseerd in deze onderwerpen: antiracisme, postkoloniale studies, diversiteit. Speciaal voor Hebban.nl maakte ik deze leeslijst. En als Indisch boekhandelaar heb ik er ook een paar recente boeken op gezet die de wereld niet vanuit louter zwart of wit bekijken.
De leeslijst van Marischka Verbeek
Het basispakket
- Hallo witte mensen – Anousha Nzume
- Witte onschuld – Gloria Wekker
- Sister outsider – Audrey Lorde
Wat vrouwen van kleur je hierover kunnen vertellen
- Waarom ras ertoe doet – Afua Hirsch
- Het laatste wat ik nog wil zeggen over racisme – Dalilla Hermans
Om zelf mee aan de slag te gaan
- Witte suprematie en ik – Layla Saad
- Wit huiswerk
- Wit is nu aan zet – Lida van den Broek
- How to be an antiracist – Ibram X. Kendi
Meerdere perspectieven
- De nieuw koloniale leeslijst – Rasit Elibol
- Wortelzucht – Marcel van Kanten
- Naschokken – Nadia Owusu
Ter inspiratie en goede moed
- The hill we climb – Amanda Gorman
De Nederlandse vertaling van Gorman, eerder eveneens aangekondigd voor 30 maart, laat dus nog even op zich wachten. Meulenhoff beraadt zich inmiddels samen met vrouwen van kleur uit het boekenvak – de pioniers op dit gebied – hoe ze dit verder gaan aanpakken. Ik ben benieuwd wat hieruit komt, het streven en de inzet zijn hoopgevend. Intussen hebben wij mooi de tijd om ons te verdiepen in onze positie. Om al lezend die heuvel te beklimmen en te genieten van een nieuw uitzicht.
Meer lezen
- Deze column over antiracisme werd oorspronkelijk geplaatst op Hebban.nl. Dat is met meer dan 218.000 leden de grootste online community voor Nederlandstalige lezers. Op Hebban.nl kunnen lezers de boeken beheren die ze lezen of nog willen lezen. Naast een redactioneel platform en een omvangrijke boekendatabase biedt Hebban.nl allerlei lezersactiviteiten aan, waaronder online leesclubs.
- Meer informatie over de boekwinkel van Marischka Verbeek vind je op haar website.
- In Flow 6 (verschijnt 7 juli) deelt Marischka meer tips in de rubriek ‘De boeken van mijn leven’.
- Nog meer leestips van Flow.
Tekst Marischka Verbeek Fotografie Priscilla Du Preez/Unsplash.com
