Niks mierzoet en gifgroen: de siropen van nu hebben spannende smaken en zijn puur natuur.
Ranja. Bij een bezoekje aan oma stonden er altijd twee glaasjes klaar op het granito- aanrecht, een voor mij en een voor mijn broertje. Meestal was het de klassieke limonade, feloranje van kleur met een mierzoete sinaasappelsmaak. Soms kocht ze de rode grenadine. En met groene limo was het echt feest. De smaak deed er niet toe, dat lekkere gifgroene kleurtje, dat deed het ’m. Hoe hadden we toen kunnen bedenken dat limonade nu, pak ’m beet veertig jaar later, helemaal terug is. En dat het de coole getatoeëerde hipsters zijn die het ouderwetse kinderdrankje weer op de kaart hebben gezet.
De vele soorten limonade
De opmars lijkt niet te stuiten. Zag je de siropen, limonades en alternatieve frisdranken eerst vooral in foodtrucs en op festivals, inmiddels staan er tientallen siropen en kant-en-klare limonades in de schappen van de supermarkt. In kleine en grote flessen met bijzondere vormen en prachtige labels staan ze daar te pronken. En sinds de Hema een huislimo in beugel fles met retro etiket in het assortiment heeft, kun je wel stellen dat de limotrend de hip sterhype voorbij is.
Het Duitse Bionade was misschien wel de allereerste limonade- nieuwe-stijl die groot werd. De makers begonnen in de marge, zonder budget voor marketing of reclame. Ondanks dat ontpopte de limo zich tot een razendpopulair undergrounddrankje. Werden er in 2002 nog twee miljoen flesjes verkocht, in 2007 waren dat er zo’n tweehonderd miljoen.
Bionade is belangrijk geweest voor de limonadetrend, vertelt Paul Löhndorf, een van de oprichters van het Duitse limonademerk Proviant. Ook Proviant, inmiddels dertig mensen in dienst en te koop in negen landen, werd veel grootser dan Paul ooit had kunnen denken. Het was nooit zijn bedoeling om limonademaker te worden.
Hij wilde met twee jeugdvrienden een café beginnen op de universiteitscampus in Berlijn, maar de locatie ging niet door. Met de drankjes – eerst smoothies, later limonades – die ze hadden bedacht voor het café besloten ze toen festivals af te gaan. En dat liep als een trein. Eerst meldden zich horecazaken, vervolgens kwam een grote Duitse biosupermarktketen met de vraag of ze Proviant in het assortiment konden opnemen.
“Elke keer verhuisden we naar een nieuw pand waar we vervolgens weer uit groeiden. Ik zag het succes ook om me heen: vroeger draaide het in de horeca alleen om eten, nu zie je overal uitgebreide drankenkaarten met speciaalbieren en ambachtelijke limonades.”
Ingrediënten en recepten
Bij het Amsterdamse Saru Soda kwam het succes net zo onverwacht. Een paar jaar terug stond Leslie Dronkers nog elke zaterdag op de markt met biologische delicatessen: homemade vlierbloesemsiroop, rillettes, paté en olijven. Nu runt hij samen met zijn compagnon een limonadefabriek waar bijna twintig verschillende soorten van de band rollen, van klassieke smaken als bessen en sinaasappel tot aparte combinaties met dennen-agave of sereh-gember.
“We zijn klein begonnen, in alternatieve horeca en cocktailbars, maar we blijven maar groeien.” Alle siropen zijn gemaakt van verse producten. “Harde ingrediënten,” noemt Leslie dat. “Pallets met vlierbloesem, darjeeling thee, rabarber, rozenblaadjes, specerijen, noem maar op, gaan onze fabriek binnen. Sommige zijn seizoensgebonden, zoals de rabarber, die moet echt van de koude grond komen, want van kasrabarber kun je geen lekkere limonade maken.”
Leslie struinde het internet af en dook in oude apothekersarchieven, waar hij obscure recepturen vond. Zo stuitte hij op een colarecept uit 1886 dat hij is gaan maken. “We hebben veel aangepast. Zo bleek de oorspronkelijke drank superzoet te zijn. Wel tweeënhalf jaar zijn we aan het experimenteren geweest om tot het perfecte recept te komen. Elke kleine verandering heeft effect op de smaak: hoe je de specerijen roostert bijvoorbeeld, of de volgorde waarin je de ingrediënten toevoegt.”
Traditionele merken en home-made limo
Fooddesigner Marielle Bordewijk begrijpt heel goed dat limonade zo’n vlucht heeft genomen. “Het sluit aan bij wat we op dit moment belangrijk vinden, zoals homemade en ambachtelijk. We zoeken authentieke smaken van pure en lokale producten, met passie gemaakt, ver weg van de frisdrankindustrie.
Voor aanmaaklimonade geldt bovendien dat je zelf de smaak kunt doseren waardoor je controle hebt over het zoetgehalte. En de ingedikte siroop is duurzamer omdat het in geconcentreerde vorm gedistribueerd wordt. Dat scheelt veel kilo’s op de weg en maakt vervoer dus milieuvriendelijker. Dat zijn drie belangrijke peilers die een nieuw licht werpen op de ouderwetse limonade. Bovendien is limonade makkelijk op kleine schaal te maken door restaurants waardoor zij zich ermee kunnen profileren.”
Ook bekende merken van vroeger zijn afgestoft of opnieuw op de markt gebracht, zoals het in de jaren zeventig failliet verklaarde Exota. En Ranja, dat een merknaam blijkt te zijn en niet een ander woord voor limonade.
Limonades in verschillende landen
Een paar jonge ondernemers die bekende heimweemerken weer willen laten groeien, kochten de naam. De opgefriste versie heeft een oldskool etiket en de Ranja van nu oogt een stuk lichter van kleur, want het fluororanje, dieprood en gifgroen van de jaren tachtig kan nu echt niet meer. Consumenten willen alles ‘natuurlijk’, weet ook Rachael Orisé van La Mortuacienne. het Franse limonademerk dat al bijna honderd jaar in handen van één familie is. Ook zij hebben de kleurstoffen daarom aangepast. Verder zijn de recepten helemaal hetzelfde gebleven.
Orisé: “La Mortuacienne begon in 1921 met citroen, grenadine en munt. Inmiddels hebben we 38 smaken – elke generatie voegt nieuwe smaken toe, en soms verdwijnt er een. Maar de klassiekers van het eerste uur verkopen nog steeds het best. En dennen is heel populair, typisch voor deze streek met veel naaldbomen. Mensen hier vinden het heerlijk.”
In Frankrijk zit limonade meer in de cultuur dan in Nederland, maar dan nog zijn er betere en mindere tijden. Begin vorige eeuw was limonade heel populair in de Franse horeca, vertelt Rachael Orisé. “Het werd gedronken in cafés als non-alcoholische versnapering of gemixt met rode of witte wijn. Na de Tweede Wereldoorlog werd limonade vooral voor kinderen en vanaf de jaren negentig is het drankje bezig met een comeback.”
La Mortuacienne lift mee op de internationale limonadehype. Zo staan de beugelflessen in Londen tussen de delicatessen in het chique Harrods. En ook in Duitsland geldt het als een exclusief drankje, duurder dan de meeste limonade. “Daar zijn mensen eerder bereid er meer voor te betalen, terwijl het in Frankrijk een alledaags drankje is dat gewoon in de supermarkt staat.”
Limonade is volwassen geworden
In onze schappen staat opvallend veel Duitse limonade. “Duitsland loopt vaak voor met kleine, lokale merken,” legt trendresearcher Silvia Naber uit. “Dat komt omdat ze graag de strijd aangaan met grote merken.” Zoals fritz-kola, in 2003 door een paar Hamburgse jeugdvrienden met slechts zevenduizend euro startkapitaal opgezet, als alternatief voor de bekende cola’s.
“Bovendien is de afzetmarkt in Duitsland groter en hebben ze meer hippe steden. Je ziet wel vaker dat een trend vanuit Duitsland doordruppelt naar Nederland.” Voorlopig zijn we hier nog niet klaar met limonade, voorspelt food designer Marielle Bordewijk: “We hebben genoeg van frisdrank bomvol suiker. Veel mensen willen zelf kunnen bepalen hoe zoet ze hun drankje drinken. Dat past bij de huidige gezondheidstrend.
Limonade is volwassen geworden. Er zullen meer nieuwe merken en uitgesproken smaken bij komen met kruiden of specerijen, op basis van gefermenteerd fruit en siroop van groenten, zoals biet of komkommer. Maar geduchte concurrenten zijn er ook. Vooral de smaakwaters: water met wat munt, gember of citroen. Die zijn volledig calorieloos.”
Een trend duurt meestal een jaar of tien en we zitten nu zo’n beetje op het hoogtepunt, volgens Silvia Naber. “Op terrassen zie je de limo’s nu ook concurreren met alcohol vanwege de spannende smaakcombinaties. Op den duur zal er een schifting plaatsvinden: een aantal nieuwe merken houdt een plek in het schap en andere limonades of siropen, bijvoorbeeld met aparte smaken, zullen dan verdwijnen. Maar voorlopig houdt het limonadegeweld nog wel even aan.”
Tekst Anneke Bots Fotografie Tana Teel/Stocksy United