Heb je ook weleens van die dagen waarop je je angstiger voelt dan gewoonlijk? Een artikel van De Morgen onderzoekt waar die angst vandaan komt en meldt ook goed nieuws: angstgevoelens zijn an sich helemaal geen slechte zaak.
Volgens angstexpert Bram Vervliet, hoofddocent psychologie aan de KU Leuven, heeft angst een evolutionaire oorsprong. Onze voorouders konden zomaar de prooi worden van roofdieren, en wie banger was aangelegd, reageerde scherper op gevaar en had meer kans om te overleven. Die angst is van generatie op generatie doorgegeven en is zo bij ons beland, legt Vervliet uit in het artikel.
Angst kent drie fases, zegt hij. Een onbehaaglijk gevoel, vrees en paniek. Hij neemt een antilope als voorbeeld, die zich bedreigd voelt door een roofdier. De paniek zorgt ervoor dat hij het roofdier met een paar sprongen te slim af kan zijn. Angst is een verdedigingsstrategie, ook bij mensen. We zetten ons schrap voor iets ergs in de toekomst. Ook als er helemaal geen reëel gevaar is om bang voor te zijn.
Kracht van beeldvorming
Waar komt die irreële angst dan vandaan? Dat kan van alles zijn volgens Vervliet. Als gevolg van negatieve nieuwsberichten bijvoorbeeld, die vaak meer negatieve nieuwswaarde lijken te hebben dan positieve. Als je over iets ergs leest, vorm je je daar een beeld bij. Die beelden halen we als mens heel makkelijk en vaak op, waardoor het voelt of het gevaar frequent voorkomt. Als voorbeeld neemt Vervliet de film Jaws van Steven Spielberg. Uit onderzoek blijkt dat veel mensen sinds die film bang geworden zijn van haaien. ‘Als we een zee in stappen, verschijnen die beelden uit de film. En ook al weet je dat er op die plek geen haaien zijn, toch komt er onwillekeurig een gevoel van dreiging op.’
Soms worden we ook bang gemaakt, denkt de expert. Door de politiek en in reclames voor anti-inbraaksystemen bijvoorbeeld. Nou ís er natuurlijk ook gevaar in deze wereld. Vervliet noemt een klimaatcrisis, een economische crisis. Maar er gaan ook veel dingen goed. Wereldwijd zijn oorlogen afgenomen, is criminaliteit gedaald. We worden beter in bestrijden van ziekten. ‘De wereld is er de afgelopen zeventig jaar alleen maar veiliger op geworden.’ Dus eigenlijk zouden we juist minder bang moeten worden.
Meer depressies?
Hoe kan het dan dat steeds meer mensen angststoornissen of depressies lijken te hebben? Volgens Vervliet is de kans daarop niet toegenomen sinds de jaren tachtig. Het aantal gevallen stijgt wel, maar dat noemt hij logisch, de bevolking groeit immers ook. En het taboe eromheen lijkt te slinken, een goede zaak, maar we moeten vervolgens niet denken dat de situatie steeds erger wordt.
Sterker nog, je kunt angst ook als iets positiefs zien. In de kern komt het voort uit zorgzaamheid, je bekommert je om het welzijn van jezelf en anderen. Wat dat betreft is een wereld zonder angst ook helemaal niet wenselijk, volgens de expert. ‘In een wereld zonder angst zouden we allemaal psychopaten zijn.’
Meer lezen
- Waarom angst voelen niet altijd slecht is: drie voordelen van anxiety.
- Zes worstelingen die je herkent als je een angststoornis hebt.
- Waarom we de mogelijkheid hebben om onszelf gelukkig of angstig te maken.
Tekst Layla Zafari Fotografie Adrian Swancar/Unsplash