Hoe blijf je overeind na een verlies?
Hoewel verdriet verwerken heel persoonlijk is, vraagt journalist Annemiek Leclaire — zelf in de rouw om haar geliefde — zich toch af: hoe om te gaan met zulk groot verdriet? Zijn er algemene adviezen?
We maken het allemaal mee: heel groot verdriet. En altijd anders dan je dacht. Er is in het leven nu eenmaal zo veel te verliezen. ‘Bij ‘rouw’ denken mensen in de eerste plaats aan de reacties van familieleden na een overlijden,’ schrijft de Vlaamse psycholoog en rouwspecialist Manu Keirse in zijn boek Helpen bij verlies en verdriet, ‘maar het begrip is veel breder. Het is de reactie na elke vorm van verlies: de diagnose van een ernstige ziekte, ontslag, falen op school, een relatiebreuk, het verlies van een belangrijk levensperspectief.’
Er zijn volgens Keirse ook verliezen die vaak niet als verlies worden gezien. Kinderen en ouders die geen contact meer hebben. Grootouders die hun kleinkinderen niet zien. Geen ontsnapping vinden uit een verziekte relatie. Leven met een partner die verslaafd is aan alcohol. “Er kan ook iets sterven binnen in je, wat niemand ziet,” zegt de emeritus hoogleraar telefonisch vanuit een dorpje dat de prachtige naam Leefdal draagt. “Je rouwt om iets wat je nooit hebt kunnen integreren, omdat je het nooit hebt mogen of kunnen uiten. Of omdat je rouwproces door anderen niet wordt erkend.”
Keirses boek is het resultaat van vijftig jaar studie en luisteren naar mensen. “Verlies en verdriet staan om de hoek in ieders leven.” Toen ik ging scheiden, voelde het alsof ik van een rots was gevallen. Ik noemde het verdriet van uit elkaar gaan ‘een op geboorteweeën lijkende pijn’: je weet dat je het kunt dragen, maar je moet wel helemaal met de beweging mee. De verzachting lag in het luisterende oor van mijn vriendinnen, in lange solitaire wandelingen, in het levensplezier van mijn kinderen. Rouw, om welk verlies dan ook, is even persoonlijk als een vingerafdruk. En dat wat troost biedt ook.
