De veranderaars #1: filosoof Julia onderzoekt ons voedselsysteem

Vijf veranderaars vertellen in Flow 9 hoe zij verandering teweeg brengen. Zodat de wereld van morgen anders is dan de wereld van vandaag. Julia Rijssenbeek is filosoof en onderzoekt hoe het voedselsysteem anders kan worden ingericht.

Julia woont in Amsterdam en werkt voor de denktank FreedomLab. Ze promoveert aan de Wageningen University in de filosofie op het gebied van biotechnologie en voedsel.

Een filosoof die zich bezighoudt met voedsel, hoe zit dat precies?

“Bij FreedomLab, waar we met een team van filosofen onderzoek doen naar de toekomst, zag ik dat heel veel grote uitdagingen van dit moment een verband hebben met ons voedselsysteem. We hebben te maken met vervuiling, klimaatverandering, ontbossing en het achteruitgaan van de biodiversiteit. Daarnaast komt overgewicht wereldwijd veel voor. Als filosoof denk je dan: hoe komt het dat we het voedselsysteem zo raar hebben ingericht? Welke ideeën liggen daaraan ten grondslag?”

Wat klopt er niet?

“Het landbouwsysteem is te eenzijdig. Over de hele wereld worden veelal dezelfde gewassen in monoculturen verbouwd en de systemen worden gedomineerd door een paar voedselpartijen. Als mens kregen we gaandeweg het idee dat we de natuur kunnen domineren en beheersen, dat we los zijn komen te staan van die natuur. Maar alleen al door de pandemie zie je dat dat beeld niet klopt: een klein virus uit een oerwoud kan onze moderne samenlevingen omverwerpen. Er is verandering op komst en dat maakt het voor mij zo interessant om me hiermee bezig te houden.”

Geloof je dat die verandering er echt gaat komen?

“Ja. Als problemen van zo’n schaal zich maar opstapelen, komt er altijd een omslag. Je ziet de druk vanuit de maatschappij groeien. Plantaardig voedsel wordt normaler, klimaatactivisten winnen rechtzaken, scholieren organiseren stakingen. Dat jongeren op zulke jonge leeftijd politiek actief zijn, is bijzonder en nooit eerder gebeurd.

De vraag is alleen of de veranderingen op tijd komen. Klimaatverandering en extreme droogte zorgen voor klimaatvluchtelingen. Als de aarde nog meer dan anderhalve graad zal opwarmen, neemt de voedselschaarste toe op plekken waar het nu al een probleem is.”

Waar liggen volgens jou de oplossingen?

“Nederland zou zichzelf als voedselland weer opnieuw moeten uitvinden. Geen varkens meer exporteren, maar bijvoorbeeld investeren in betere alternatieven voor proteïne zoals zeewier, insecten en kikkererwten. In Wageningen onderzoek ik hoe we met biotechnologie tot niet-vervuilende oplossingen kunnen komen. Micro-organismen zijn bijvoorbeeld circulair, adaptief en bieden een duurzaam alternatief voor chemische voedselproductie.

Hoe kunnen we leren van de natuur? Die vraag moeten we onszelf stellen. Hoe werken we samen met de natuur in plaats van haar tegen te werken? Wat we vandaag doen, doet ertoe voor komende generaties. Ik kan geen boerderij runnen, maar nu wel mijn denkkracht inzetten om te bedenken hoe de veranderingen eruit kunnen zien.”