Een anker in onzekere tijden: creëer eens routines en rituelen

rituelen

Zoek het geluk niet groot, maar liever in de kleine dingen, zegt schrijver Tal Ben-Shahar. Drie keer per week sporten, elke avond opschrijven waar je dankbaar voor bent: met rituelen krijg je weer vaste grond onder de voeten.

Je schrijft vaak over de geluksparadox: hoe meer je streeft naar geluk, hoe meer het je ontglipt. Hoe werkt dat?

“Geluk draagt bij aan je creativiteit, succes en productiviteit, het verbetert je relaties en gezondheid. Dus daarom willen we het graag. Tegelijkertijd weten we dat mensen die veel waarde aan geluk hechten en het najagen ervan, zich uiteindelijk vaak minder gelukkig voelen. Hoe dat precies komt, is niet bekend, maar waarschijnlijk ervaren die mensen meer druk en stress door dat streven. Dat is een probleem. Want je wilt gelukkig worden, maar je mag er niet te veel waarde aan hechten en het niet nastreven. Dus hoe word je dan wél gelukkig? Het antwoord is: je kunt het belangrijk vinden en ernaar streven, maar doe dat liever indirect.”

Hoe doe je dat, indirect naar geluk streven?

“Geluk is door filosofen, psychologen en andere denkers op verschillende manieren gedefinieerd. De persoon die mij vooral heeft geïnspireerd, is schrijver Helen Keller. Ze werd al op zeer jonge leeftijd doof en blind, maar overwon haar handicaps. Keller zegt dat voor haar de enige definitie van geluk wholeness is, ‘heelheid’. Dat sprak mij aan, maar vervolgens vroeg ik me af wat heelheid dan is en of je daarin verschillende elementen kunt onderscheiden.

Ik ben gaan kijken naar wat filosofen als Aristoteles en Lao Zi over geluk schreven, naar ­pioniers op het gebied van positieve psychologie zoals Martin Seligman en Sonja Lyubomirsky, naar literatuur en neurowetenschap. Zo kwam ik uit bij vijf elementen waaruit heelheid of geluk bestaat: spiritueel welzijn, fysiek welzijn, intellectueel welzijn, relationeel welzijn en emotioneel welzijn. Als je werkt aan deze vijf elementen, is dat dus indirect.”

Kun je iets vertellen over die vormen?

“Met spiritueel welzijn bedoel ik ten eerste een gevoel van betekenis. Sommige mensen vinden spiritueel welzijn in de kerk, synagoge, moskee of tempel. Maar je kunt het ook in werk ervaren, in vriendschap of in je gemeenschap. Op de tweede plaats is het mindfulness, met je aandacht in het hier en nu zijn. Of dat nu in een gesprek is, in de natuur als je buiten bent of op je werk wanneer je er helemaal met je aandacht bij bent.

Fysiek welzijn heeft te maken met training en beweging, voeding, rust en herstel. Regelmatig fysieke inspanning heeft hetzelfde effect op je psychologische welzijn als sommige medicatie, doordat er onder meer serotonine en dopamine vrijkomt in je hersenen. Het is niet zo dat je kunt stoppen met medicijnen om in plaats daarvan te gaan hardlopen, maar het helpt zeker om je wel beter te voelen.”

Waarom vind je intellectueel welzijn ook zo belangrijk?

“Het is belangrijk om nieuwsgierig te blijven, vragen te stellen. Uit onderzoek blijkt dat mensen die altijd willen leren, gelukkiger en succesvoller zijn. Ze leven zelfs langer. Nieuwsgierigheid naar het leven en de ander geeft betrokkenheid en verbinding, en dat is goed voor je. Intellectueel welzijn gaat ook over deep learning.

In deze tijd en cultuur zijn we heel goed geworden in surfen, op een oppervlakkig niveau naar dingen kijken. Een persoon weg swipen, een webpagina in een paar seconden scannen. We zijn constant afgeleid door social media en we verdiepen ons nog maar weinig in boeken, mensen of de natuur, terwijl dat juist goed voor je is. Dat heeft invloed op je welzijn en geluk.”

En wat doen relaties voor je welzijn?

“De belangrijkste voorspeller van geluk is de hoeveelheid qualitytime die je doorbrengt met mensen om wie je geeft en die om jou geven. Aandacht en betrokkenheid zijn daarin cruciaal. Als je tijd met elkaar doorbrengt, draagt ondertussen op je telefoon zitten niet bij aan gezonde relaties. Die krijg je wél als je aandachtig aanwezig bent in het hier en nu en bij de ander.

Een ander element van relationeel welzijn is vriendelijkheid en vrijgevigheid. Een van de beste manieren om je geluksniveau te boosten is andere mensen helpen – ze iets geven. Goed voor jezelf zorgen en aandacht aan jezelf besteden is ook essentieel.”

Wat is verder nog belangrijk?

“Cruciaal voor je emotionele welzijn is omgaan met pijnlijke emoties. Dat je die accepteert en omarmt, in plaats van er zo snel mogelijk van af te willen komen. Want als je ze afwijst, worden ze juist sterker. Als ik tegen mezelf zou zeggen: Tal, je bent een geluksexpert, jij zou niet bang moeten zijn, word ik extra angstig. Maar als ik zeg: je bent een mens, het is normaal om bang te zijn, verdwijnen die angstgevoelens vanzelf. Wie pijnlijke emoties onder ogen durft te zien, geeft zichzelf toestemming om menselijk te zijn. In feite is de eerste stap richting geluk, het ongeluk toelaten.”

Kun je actief iets doen met pijnlijke gevoelens?

“Je kunt erover praten met iemand die je vertrouwt, een goede vriend, een therapeut. Of je kunt erover schrijven. Daardoor neem je er wat afstand van en verwerk je die pijnlijke gevoelens beter. Wat ook helpt, is huilen. Uit recent onderzoek blijkt dat er, als je huilt, bepaalde chemicaliën vrijkomen zoals opiaten en oxytocine. Niet voor niets voel je je vaak beter na een huilbui. Maar zorg wel dat je niet in je emoties blijft steken.

Ik pleit voor actieve acceptatie: accepteer eerst je emotie en kies vervolgens de meest geschikte manier om te handelen. Wat je doet, is belangrijker dan wat je voelt. Je kunt angst ervaren en toch moedig handelen. En je bent geen slecht persoon als je soms jaloers bent op een vriendin, want je kunt tóch gewoon aardig tegen haar doen. Jaloezie, angst en woede zijn menselijke emoties. Maar de vraag is steeds weer wat je daarmee doet, daarin heb je een keuze.”

In je boek staat ook dat je van tegenslag sterker wordt. Dat klinkt wel een beetje als een open deur.

“Dat kan ik me voorstellen. Het is natuurlijk ook niet altijd het geval. Soms gaan mensen met te veel tegenslag er ook aan onderdoor. Maar ik vergelijk het weleens met de sportschool: wil je fysiek sterker worden, dan ga je naar de sportschool. Als je daar geen gewicht tilt, word je ook niet sterker. Dat gebeurt alleen als je wordt uitgedaagd.

Dat werkt hetzelfde in het leven. Een van de fouten die veel ouders maken, is dat ze het zo makkelijk mogelijk proberen te maken voor hun kinderen, en alle weerstand wegnemen. Terwijl pedagoog Maria Montessori al zei: ‘Doe niet voor het kind wat het kind zelf kan doen. Als ze het aankunnen, laat ze dan worstelen, want zo worden ze sterker.’”

En hoe gaan we het beste om met een grote tegenslag, zoals een pandemie?

“De pandemie heeft ons algemene welzijn en onze mentale gezondheid echt geraakt. Er was meer depressie, angst, verslaving en huiselijk geweld. Voor de meeste mensen was het een worsteling en sommigen kampen nog steeds met de gevolgen. Er werden zo veel aspecten van ons welzijn aangetast. Zo is het moeilijker om mindful te zijn als je vreest dat je volgende maand geen werk meer hebt. Je geest wordt afgeleid door dat soort onzekerheid. Dat gold voor veel mensen.”

Hoe ga je daarmee om?

“Ik spreek wel over wortels en ankers. In relatief rustige tijden maken we ‘wortels’. Werk, vrienden, gezin, je huis: die geven je een veilige basis. Tijdens de pandemie waren onze wortels er nog wel, maar het voelde alsof we in een storm op zee zaten. Dan moet je dus ankers uitgooien. Dat zijn rituelen bijvoorbeeld, die houvast bieden.

Zoals elke avond vijf dingen opschrijven waar je dankbaar voor bent. Drie keer per week sporten. Of elke week een uur doorbrengen met je beste vriendin. Dat zijn allemaal ankers die helpen om weer vaste grond onder de voeten te krijgen. Kleine veranderingen kunnen zorgen voor een groot verschil als je ze consistent toepast. Twee minuten dankbaarheid beïnvloeden de minuut die erna komt, en die minuut heeft weer effect op de rest van je dag. Creëer die nieuwe gewoontes dus. Het hoeven er niet veel te zijn, maar kom in actie. Zet de eerste stap en zorg zo voor blijvende verandering in je leven.”

Meer lezen

Interview Sjoukje van de Kolk Illustratie Lotte Dirks

Promotional image

Van mental health tot goed nieuws

Flow nieuwsbrief

Wil je nog meer verhalen van Flow? Twee keer per week versturen we een mail met nieuwe artikelen.

SCHRIJF JE IN