Een klimaatdepressie: hoe ga je om met die sombere gevoelens?

Journalist Eunice Frijde ontdekte hoe heftig een klimaatdepressie kan zijn toen zij een Italiaanse reiziger ontmoette. De Britse psycholoog Caroline Hickman onderzoekt wat klimaatverandering met mensen doet op mentaal en emotioneel niveau. En wat doe je met die sombere gevoelens?

Vijf jaar geleden ontmoette ik in Zuid-Spanje een Italiaanse man, die er een wereldreis van een jaar op had zitten. Een week later zou hij naar huis terugkeren. We hadden een klik. Ik was ook aan het reizen en we wisselden reiservaringen uit. Het viel me op dat zijn verhalen nogal zwaarmoedig waren. Eerst dacht ik dat hij last had van een reizigersdip, een fase waarin je aan het verwerken bent dat je reis erop zit. Maar naarmate ik hem beter leerde kennen, werden zijn verhalen steeds cynischer.

Hij was bijna continu aan het klagen over hoe de mensheid de aarde aan het verwoesten is. Toen hij vertelde dat hij hoopt dat de mensheid spoedig wordt uitgeroeid door een komeetinslag zodat de aarde zich onverstoord kan herstellen, dacht ik: het gaat écht niet goed met hem.

Door een artikel in de Volkskrant over klimaatdepressie ging er een belletje rinkelen: hier had de Italiaanse reiziger last van.

Somber en moedeloos

Overstromingen, extreme hitte, bosbranden, stormen en droogte; grote delen van de wereld ondervinden de gevolgen van klimaatverandering. In Nederland kregen we twee jaar geleden onze portie toen delen van Limburg onder water kwamen te staan. De voorspellingen zijn dat het wereldwijd in hoog tempo nog veel erger gaat worden.

Een steeds groter wordende groep mensen maakt zich chronisch zorgen over onze planeet. Uit onderzoek van het CBS in het eerste halfjaar van 2020 blijkt dat 75 procent van de Nederlanders zich zorgen maakt over de gevolgen van klimaatverandering voor toekomstige generaties. Zes op de tien zien de mens als belangrijkste oorzaak van het veranderende klimaat.

Anne Roosendaal (32, arts) is een van de mensen die lijdt onder alle gebeurtenissen die voortkomen uit de opwarming van de aarde. Ze vertelt: “Er zijn dagen dat ik er vreselijk somber en moedeloos van word en altijd sluimert er een gevoel van chronische stress.”

Gespecialiseerde hulp bij een klimaatdepressie

Chronische klimaatzorgen leiden tot chronische klimaatstress en zelfs tot klimaatdepressies, stelt psycholoog Caroline Hickman, een van de oprichters van de Engelse Climate Psychology Alliance. Daarom kunnen mensen die gebukt gaan onder de groeiende klimaatcrisis tegenwoordig terecht bij een klimaatpsycholoog. Caroline schrijft over klimaatpsychologie: “Het is een ander soort psychologie. In plaats van gevoelens als wanhoop, woede, angst en verdriet te zien als iets dat moet worden opgelost of genezen, zien we ze als een gezonde, begrijpelijke reactie op wat er gebeurt met onze planeet.”

In Nederland kunnen mensen die kampen met chronische klimaatstress of een klimaatdepressie onder andere terecht bij klimaatpsycholoog Sara Helmink. Zij startte samen met collega Sara Wortelboer de site Klimaatpsychologie.com. Over het behandelen van een klimaatdepressie zegt ze: “Voor de mensen die zo eronder lijden dat ze niet meer kunnen functioneren, kunnen dezelfde technieken worden ingezet als bij trauma, een depressie of een ‘gewone’ angststoornis. Maar het behandelen van klimaatpijn is maar een klein onderdeel van ons werk. Voor de meesten helpt het al om met gelijkgestemden te praten. ‘Zoek een klimaatje,’ zeg ik altijd grappend.”

In actie komen als medicijn

De voornaamste taak van een klimaatpsycholoog is aan te zetten tot klimaatvriendelijk gedrag. Iets doen is vaak het beste medicijn. Sara: “Stress kan verlammend zijn en het helpt om die verlamming te doorbreken door in actie te komen. Dan krijg je ook het gevoel terug dat je controle over dingen hebt. Ga zwerfafval opruimen, sluit je aan bij de buurtmoestuin of begin een actie voor zonnepanelen in de buurt.”

Kortom, kom in actie. Dit was ook het advies dat ik vijf jaar geleden aan de Italiaanse reiziger gaf. Ook arts Anne Roosendaal is – zonder een therapeut te hebben bezocht – tot dezelfde conclusie gekomen. Om haar moedeloosheid te bestrijden, is ze met gelijkgestemden de website Deklimaatdokter.nl begonnen, met tips voor collega-artsen om een duurzamere (huisartsen)praktijk te voeren.