Hoe kan het dat we allemaal dezelfde wereld in kijken, maar iets anders zien?

Als je veel met iets bezig bent, zie je zo veel meer. Je krijgt niet alleen een bredere blik, het leven wordt er ook mooier en aangenamer van, ontdekte journalist Otje van der Lelij.

Planten waren voor mij niet meer dan leuke decoratie. Ik zag ze wel, maar eigenlijk ook niet. Ik vergat ze water te geven en liet ze wegkwijnen in de vensterbank. Ook als ik buiten liep, was ik nooit echt bezig met de planten, bomen en bloemen om me heen. Ik was graag in de natuur, maar écht ernaar kijken deed ik niet. Laat staan dat ik de botanische namen van al die soorten kende. Ik leed, zoals deskundigen dat noemen, aan ‘plantblindheid’.

Mijn ogen gingen open

Dat veranderde toen ik plantfluencer Summer Rayne Oakes ging volgen op Instagram en haar boek How to make a plant love you las. Oakes, die zelf duizend kamerplanten heeft in haar appartement in Brooklyn, schrijft er met veel passie over, en haar boek is een heuse studie in plantenkunde.

Mijn ogen gingen open. Ik ging niet alleen scherper zien hoe betekenisvol planten zijn, maar merkte ze ook eerder op om me heen. Ook de vetplantjes in mijn vensterbank voelen zich nu gezien – ze leven helemaal op. Hoe kan het toch dat we allemaal dezelfde wereld in kijken, maar allemaal iets anders zien? vroeg ik me daarom af. En hoe kun je leren om anders te kijken?

“Als je veel met een onderwerp bezig bent, ga je andere dingen zien,” vertelt Floris de Lange, hoogleraar waarneming en cognitie aan de Radboud Universiteit. “Mensen die geïnteresseerd zijn in vogels, zullen eerder vogels in hun omgeving opmerken. Een gebiedje in hun brein, dat betrokken is bij gezichtsherkenning, gaat zich in vogels specialiseren. Daardoor krijgen deze mensen meer oog voor details, en zullen ze vogelsoorten ook beter gaan herkennen en onderscheiden.”

Je gaat meer zien als je je in een onderwerp verdiept

Een vogelaar die door het bos loopt, ziet heel andere dingen dan iemand die niks om vogels geeft. De liefhebber ziet niet gewoon een vogel, maar een pimpelmees met een blauwe ‘pet’ of een vrouwtjeskoolmees op zoek naar nestmateriaal. Een expertiseblik zorgt er volgens De Lange zelfs voor dat je vogels (of waar je ook maar expert in bent: bloemen, auto’s, schilderijen van Rembrandt) gaat herkennen in wolken, stenen en bomen. Kortom: je gaat meer zien als je je in een onderwerp verdiept. Je blik wordt scherper, gedetailleerder en genuanceerder.

Ook je focus kleurt je blikveld. De Lange: “Je hersenen filteren die informatie eruit die interessant en relevant voor je is. Als je in een stadion op zoek bent naar een vriend in een rood shirt, kunnen je hersenen heel goed alles eruit filteren wat rood is.” Hetzelfde mechanisme treedt volgens hem op als je zwanger bent. Opeens zie je overal zwangere vrouwen. En ben je een roman aan het schrijven, dan zie je continu taferelen die je kunt verwerken in je boek.

Het filter in je brein staat volgens De Lange niet alleen afgesteld op visuele prikkels, maar ook op geluiden. “Toen ik net vader was geworden, was ik erg gespitst op babygehuil. Met als gevolg dat ik in allerlei soorten geluiden babyhuiltjes begon te horen.” Zo’n filter is reuzehandig. Als je er geen zou hebben, zouden alle prikkels uit je omgeving even hard binnenkomen. Nu maken je hersenen een voorselectie: wat is belangrijk en kan ik doorsturen naar het bewustzijn? En wat kan weggefilterd worden? Toch is het wel goed om je hiervan bewust te zijn, denkt De Lange. “Je blik op de wereld wordt gekleurd door je interesses en verwachtingen – je ziet wat je wilt zien.”