Als je nadenkt over je geheugen, wat komt er dan in je op?
De kans is groot dat je denkt aan wat je hebt meegemaakt, aan de mensen die je kent, de gevoelens die deze herinneringen oproepen, de kennis die je hebt verzameld of de dingen die je nog moet doen. Je geheugen speelt een belangrijke rol bij je identiteit, hoe je over anderen denkt en waar je je op richt in het leven.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat onderzoekers al lange tijd proberen te achterhalen hoe deze cognitieve functie werkt. Daarbij richtten ze zich voorheen voornamelijk op vragen als: ‘Hoe kan het dat we dingen onthouden, en hoe kunnen we dit proces verbeteren zodat we sneller leren en beter kunnen functioneren?’
Over het nut van vergeten werd niet echt nagedacht. Vergeten werd gezien als een passief, verstorend proces dat niet de moeite waard was om te bestuderen. Daar denken we nu radicaal anders over. Meer en meer onderzoeken laten namelijk zien dat vergeten geen passief proces is dat je moet proberen te voorkomen, maar een actief onderdeel van het geheugen dat noodzakelijk is om gelukkig en succesvol te (over)leven.
Vergeten is positief
Volgens onderzoekers als Michael Anderson en Blake Richards kun je door te vergeten beter leren. Dit lijkt een paradox te zijn, maar is het niet. Om je te kunnen aanpassen aan de steeds veranderende omgeving, moet je soms dat wat je eerder hebt geleerd, geheel of gedeeltelijk overschrijven met nieuwe informatie (en het oude dus vergeten). Ben je hier niet toe in staat, dan blijf je doen wat je altijd al deed. En omdat de wereld voortdurend verandert, kom je psychisch en lichamelijk in de problemen.
Vergeten ondersteunt leren ook op een andere manier. Stel je voor dat je alles altijd onthoudt. Je herinnert je bijvoorbeeld ieder detail van die keer dat je op de snelweg niet goed invoegde en daardoor een ongeluk kreeg. Je kunt je dus niet alleen dat wat gerelateerd is aan het ongeluk voor de geest halen, bijvoorbeeld de snelheid van de andere auto’s, maar ook alle onbelangrijke details zoals de kleur van langsrijdende auto’s en het aantal inzittenden. A
ls je alles altijd onthoudt, wordt het heel moeilijk om uit alle informatie datgene wat er echt toe doet te filteren en ervan te leren om te voorkomen dat je in de toekomst dezelfde fouten maakt.
Vergeten zorgt er – in de juiste balans met onthouden – dus voor dat je beter kunt leren, de toekomst beter kunt voorspellen en je beter kunt aanpassen. De prefrontale hersenschors speelt een actieve rol in dit proces van vergeten en onthouden. Dit gebied voor in de hersenen kan namelijk je aandacht sturen en daarnaast de werking onderdrukken van een ander hersengebied dat belangrijk is bij het opslaan van herinneringen: de hippocampus. Hierdoor wordt sommige informatie niet opgeslagen en dus vergeten.
Al deze nieuwe kennis over actief vergeten helpt ons niet alleen om onszelf beter te begrijpen, maar maakt het ook mogelijk nieuwe behandelingen te ontwikkelen voor aandoeningen waarbij de balans tussen vergeten en onthouden verstoord is. Bijvoorbeeld bij een posttraumatische stressstoornis, de ziekte van Alzheimer
en sommige angstaandoeningen.
Met de juiste balans tussen onthouden en vergeten hoef je niet gevangen te zitten in dat wat was en zelfs niet in dat wat is, maar kun je steeds opnieuw ‘zijn’ en ‘worden’. Deze zin vergt misschien wat extra aandacht, want kort samengevat gaat het daar in het leven om. Koester dus niet alleen het onthouden, maar ook het vergeten.
- Deze column van neuropsycholoog Margriet Sitskoorn vind je terug in Flow 1.
Tekst Margriet Sitskoorn Fotografie Hannah Olinger/Unsplash.com
