Op zoek naar (n)iets

japanse begrip ma

In haar zoektocht naar innerlijke rust ontdekte journalist Maaike Helmer het eeuwenoude Japanse begrip ‘ma’. Dankzij kleine, nauwelijks zichtbare momenten lukt het haar nu te ontsnappen aan de dagelijkse hectiek.

Als je steeds dieper in het onderwerp ‘ontspannen’ duikt, kom je vanzelf wel een keer bij ‘niets’ uit. In veel oosterse filosofieën denkt men op fundamenteel niveau over dat woord na. Het boeide me: wat zou ‘niets’ kunnen betekenen in mijn leven? Zou het me innerlijke rust kunnen brengen? Na veel lezen over het onderwerp kwam ik het Japanse begrip ‘ma’ tegen. Ma betekent zoveel als ‘interval’, ‘tussen’ of niet-ruimte-niet-tijd. Het wordt in Japan onder andere gebruikt in de kunst (door weglating of gebruik van witruimte worden dingen gesuggereerd), architectuur (door ‘ruimte’ ontstaat er bijvoorbeeld spanning of juist rust), muziek (de stilte tussen akkoorden), toneel, bloemschikkunst (ikebana), omgangsvormen (buigingen met enige pauze ter respect van de persoon tegenover je) en zelfs gesprekken (zwijgen is onderdeel van het gesprek).

Ma gaat ervan uit dat de ruimte die wij westerlingen ‘niets’ noemen, wel degelijk wordt gevuld met ‘iets’. In het boek Waar geen wil is, is een weg noemt Henk Oosterling, auteur en voormalig universitair hoofddocent filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, dit de ‘ki’ – ofwel energie – van ‘kami’ – ofwel het ontzagwekkende. Kort, versimpeld en heel westers samengevat: niets kan óók iets bevatten.

 

beste advies ooit
Lees ook: ‘Lekker laten sudderen’ + nog 20 van de beste adviezen ooit, volgens Flow-lezers

Dat gegeven op zich intrigeerde me. Er zijn vaste regels en vrije interpretaties in ma, merkte ik toen ik me verder inlas. Regelmatig wordt in artikelen aangeraden om, los van de ‘vaste ma-regels’ voor bijvoorbeeld tuinarchitectuur of bloemschikken, vooral ook in je dagelijks leven ‘ma te leven’. Maar hoe, dat was dan weer onduidelijk. Misschien gebeurt dat bij Japanners wel automatisch? Wat ik erover terugvond, was dat ma ook vooral een geïnternaliseerd begrip is voor veel Japanners. Dat merkte ik ook toen ik met wat kenners over het onderwerp sprak; ik kreeg uiteenlopende uitingen te zien en toch begreep ik al die verschillende interpretaties.

Misschien is het vergelijkbaar met het Nederlandse begrip ‘gezelligheid’. Iedere Nederlander weet wat het is, we weten allemaal dat ruzie bijvoorbeeld niet gezellig is, maar wat dan wel gezellig is, is niet voor iedereen exact gelijk. Dan maar zelf de ma-vertaling maken. Ik ben geen filosoof, maar iets interpreteren staat me vrij, leek me. Wat mij vooral trof aan het concept, is dat niets dus ook iets is. De vorige zin is een typisch westerse trouwens, want hier denken we dualistisch: niets en iets zijn twee verschillende dingen en dus is een samenvoeging niets-iets. In Japan, waar ze meer non-dualistisch denken (dingen kunnen én-én zijn en in elkaar opgaan) zouden ze waarschijnlijk nooit op het woord niets-iets komen. Daar is het gewoon ‘ma’, klaar.

  • Het volledige verhaal ‘Op zoek naar (n)iets’ lees je in Flow 8. Maaike schreef ook een boek over haar zoektocht: NIETS.

Tekst Maaike Helmer Fotografie Unsplash.com/Aaron Burden

Promotional image

Van mental health tot goed nieuws

Flow nieuwsbrief

Wil je nog meer verhalen van Flow? Twee keer per week versturen we een mail met nieuwe artikelen.

SCHRIJF JE IN