Autobiografisch schrijven op een tijdlijn: dat is dagboek schrijven in een nieuw jasje. Journalist Otje van der Lelij zocht uit wat het je kan brengen en maakte zelf een time journal voor haar relaties.
Jaren geleden, tijdens een coachingstraject, moest ik mijn levensverhaal opschrijven in blokken van zeven jaar. Dus van 0 tot 7 jaar; van 7 tot 14 jaar; van 14 tot 21 jaar, enzovoort. Dat werkte als een soort psychoanalyse. Weggestopte kanten van mezelf kwamen aan de oppervlakte: mijn liefde voor de natuur, voor dingen uitvogelen, voor spannende boeken. Dat hielp destijds om scherpere keuzes te maken op werkgebied.
Dat ik er ook meer zelfvertrouwen van kreeg – doordat ik zag wat ik elk tijdsvlak had geleerd en bereikt – was een prettige bijvangst. Als ik hoor over het fenomeen timeline journaling, een vorm van dagboekschrijven in een nieuw jasje, is mijn interesse dan ook meteen gewekt.
In een timeline journal schrijf je (autobiografische) teksten op een tijdlijn, zodat je met een helikopterview kunt reflecteren op je leven. Deze keer neem ik niet mijn carrière als focus maar de belangrijkste relaties in mijn leven: wie zijn belangrijk voor me geweest? Wat heb ik van ze geleerd? Wie met een nieuwe vraag het verleden in duikt, krijgt nieuwe antwoorden terug.
Een dagboek is een podium voor emoties
Met een timeline journal kun je alle kanten op, schrijft Christa Smits op Torteltimelines.nl. Het journal dat zij uitgaf, is een boek met de bindwijze van een harmonica – en op de uitvouwbare tijdlijn kun je ‘alle flarden aan informatie die in je hoofd zitten’ plaatsen.
Je kunt het gebruiken als dankbaarheidsdagboek waarin je opschrijft waar je dankbaar voor bent; als dag-, week-, maand- of jaarplanner; als autobiografie waarin je herinneringen plaatst op een tijdlijn; of als manier om de relaties in je leven in kaart te brengen. Dit kan tot waardevolle inzichten leiden.
Door van een afstandje te kijken naar het landschap van je herinneringen en de route die je hebt gevolgd, kun je patronen ontdekken. Of zoals filosoof Søren Kierkegaard het treffend zei: ‘Het leven kan alleen achterwaarts begrepen worden, maar moet voorwaarts worden geleefd.’
“Herinneringen voor jezelf op papier zetten, werkt helend,” vertelt schrijfcoach Brenda van Es, auteur van Zo doe je dat – Je levensverhaal schrijven, als ik haar opbel. “We zijn zo gewend om te schrijven voor de buitenwereld. Onze posts op social media, stukjes op LinkedIn en kaarten voor dierbaren zijn een kanaal naar buiten. Maar je kunt schrijven ook gebruiken als kanaal naar binnen. Als je voor jezelf schrijft, geef je uiting aan wat er in jou speelt.”
Volgens Van Es is dat goed voor je psychische en lichamelijke gezondheid. “De Amerikaanse sociaal psycholoog James Pennebaker was de eerste onderzoeker die schreef over de positieve effecten van schrijven. Als je je pijn op papier zet, geef je er uiting aan. Je kropt je emoties niet op, maar schrijft ze van je af. Daarmee verklein je volgens Pennebaker de kans op ziek worden.
En schrijver en onderzoekshoogleraar Brené Brown zei dat als je een geheim verbergt, je je hand op de wond houdt zodat niemand het kan zien. Maar je wond kan zo ook niet opdrogen en genezen. Haal je je hand eraf, dan komt er zuurstof bij. Met andere woorden: sommige dingen die in ons spelen, moeten we juist naar het licht brengen om te kunnen dragen.
Schrijven kan daarbij helpen.”Een rondgang door de literatuur bevestigt wat Van Es me vertelt. Ik stuit nog op andere interessante inzichten waaruit blijkt hoe gezond schrijven over de relaties in je leven is. Onderzoekers van de universiteit van Auckland hebben aangetoond dat wondjes sneller genezen als mensen schrijven over emotionele levensgebeurtenissen, zoals een scheiding of het verlies van een dierbare.
Daarnaast helpt het om conflicterende gevoelens in relaties te ontwarren, schrijft de Amerikaanse klinisch psycholoog Ryan Howes in een blog op Psychology Today. Hij adviseert cliënten met tegenstrijdige gevoelens over relaties in losse teksten op te schrijven wat je precies zo boos maakt, en in een andere tekst waarom je toch van deze persoon houdt. Zo geef je al je emoties een podium, en besef je beter dat conflicterende gevoelens over dierbaren naast elkaar kunnen bestaan.
Howes noemt nog een interessant punt dat schrijven over relaties je kan brengen: er komen gedetailleerdere herinneringen naar boven. Vermoedelijk omdat schrijven een langzamer proces is dan denken of spreken. ‘Als je in een langzaam tempo door je geheugen graaft, sijpelen er meer details door.’
Je geheugen opfrissen
Een timeline journal over relaties invullen, begint met ronddwalen door je autobiografische geheugen. Wie waren belangrijk voor je? Aan wie had je veel steun? Wat deed je graag met je beste vriendin? Aan welke docent heb je goede herinneringen? Wandelen kan hierbij helpen, aldus Brenda van Es. “Focus tijdens een wandeling op een periode in je leven, van nul tot zeven jaar, van zeven tot veertien jaar enzovoort. Noteer in trefwoorden welke herinneringen aan mensen – positief en negatief – er naar boven komen.”
Wat ook helpt om je geheugen op te frissen, zijn foto’s en spullen. Blader door fotoalbums, luister naar muziek, lees oude brieven en dagboeken, rommel door spullen van vroeger. Al je herinneringen aan mensen, hoe klein en specifiek ook, kun je een plek geven op de tijdlijn.
Het is daarbij wel belangrijk om te beseffen dat onze herinneringen gekleurd zijn, schrijft psycholoog en hoogleraar geestelijke gezondheidsbevordering Ernst Bohlmeijer in zijn boek Op verhaal komen. Als je somber bent, komen er heel andere herinneringen naar boven dan wanneer je in een vrolijke bui bent.
Bovendien is ons geheugen volstrekt onbetrouwbaar: we vergeten, verdraaien, vergroten en verzinnen dingen. De rij herinneringen op je tijdlijn vormt dus niet de waarheid over je leven. Het is slechts een van de vele interpretaties. Van Es: “Ik zeg altijd tegen cursisten: ‘Er zitten duizend en een verhalen – of in dit geval tijdlijnen – in jou. Dé waarheid over je leven bestaat niet.’”
Dat er niet één objectieve waarheid over je leven is, kun je vóór je laten werken, aldus Bohlmeijer. Maak dus een timeline journal waar je verder mee kunt. Dat betekent niet dat je jezelf voor de gek moet houden door dingen te verzinnen. Wat je bijvoorbeeld zou kunnen doen, is negatieve herinneringen in een ander, positiever licht plaatsen door op te schrijven wat er wél goed ging. Of nadenken over wat je van de moeilijke relatie met je ouders of geliefde geleerd hebt.
Je moeder was misschien afstandelijk, maar ze probeerde er op haar manier wel voor je te zijn. En door die rotrelatie heb je wel geleerd om beter je grenzen aan te geven. Door naast je pijnlijke herinneringen een gunstiger tegenverhaal te zetten dat óók waar is, kom je in een opwaartse spiraal. Je gaat je littekens zien als leermomenten die je hebben gemaakt tot de persoon die je nu bent.
Puzzelstukjes op z’n plek
Schrijfcoach Brenda van Es merkt ook dat het maken van een tijdlijn cursisten vaak belangrijke inzichten oplevert. “Een dame die ik begeleidde bij het schrijven van haar levensverhaal, had als kind ervaren dat haar moeder altijd zo boos op haar was. Dochter en moeder hadden allebei een kind verloren, wat bepalend was geweest voor hun verdere leven.
We stonden aan de tijdlijn van haar leven en ik zei: ‘Was je moeder boos op jou of was ze misschien boos op het leven?’ Die vraag raakte haar ontzettend. Ze had er nog nooit zo naar gekeken. Opeens kon ze de relatie met haar moeder op een andere manier bekijken, van ‘wat heb ik toch een moeilijke moeder gehad’ naar ‘wat heeft mijn moeder het moeilijk gehad.’”
Het maken van een tijdlijn kan ook inzichtelijk maken hoe de geschiedenis zich herhaalt: een moeder die niet met haar kinderen knuffelt, had zelf ook een emotioneel geremde moeder. En een man die vlucht in zijn werk had ook een vader die op de vlucht was voor zijn emoties.
Kom je er ondanks de verdiepende vragen toch niet zelf uit, dan kun je ook eens met iemand anders naar je tijdlijn kijken. Van Es: “Een buitenstaander heeft een ander perspectief en stelt vragen die je jezelf misschien nooit hebt gesteld. Dat kan weer tot nieuwe inzichten leiden.”
Als ik aan de slag ga met de tijdlijn van mijn relaties, geef ik ook mijn pony Honey een plek. We deden elk weekend samen mee aan dressuurwedstrijden. Gek eigenlijk dat ze in mijn eerdere levensverhaal en tijdens coachingsgesprekken niet ter sprake is gekomen, terwijl Honey zo belangrijk voor me was. Er komt allereerst een hoop pijn naar boven, omdat ik nooit afscheid van haar heb kunnen nemen. Ze was opeens – zonder dat ik het wist – verkocht aan mensen in België.
Daarna beginnen er puzzelstukjes op z’n plek te vallen. De moeite die ik heb met afscheid nemen, waardoor ik langer bij bepaalde mensen ben gebleven dan goed voor me is. En positiever gezien: mijn loyaliteit naar mensen die ik goed ken – ik zou nooit iemand afvallen. Mijn grote liefde voor de paardensport, die ik lange tijd had weggestopt omdat er te veel pijn aan vastzat, begin ik ook weer te voelen. Misschien dat ik daar eens wat mee moet.
Lees meer
- Dagboek bijhouden: 4 redenen om te starten.
- Reisdagboek vullen: 5 manieren.
- Omgaan met teleurstelling: zo doe je dat.
Tekst Otje van der Lelij Fotografie Anna Hecker/Unsplash.com