Ongelukkig op werk? Zo vind je je werkplezier in dezelfde baan terug

Als het plezier in je baan langzaam verdwijnt, wordt het misschien tijd voor iets anders. Maar je kunt ook zelf aan de knoppen draaien.

Het begon ooit zo leuk, die baan. Je had aardige collega’s, uitdagende taken, de kans om je te ontplooien. Maar nu? Nu erger je je aan de grillen van je baas, tijdens online meetings zit je stiekem Fruit Ninja te spelen en als de lunch nog maar net voorbij is, verlang je alweer naar je bank, je dekentje en The crown – hoe kom je in godsnaam die laatste uren door?

Ongelukkig op werk

Stom werk vonden we ooit niet onoverkomelijk. Ja, jammer was het misschien wel. Maar zolang we redelijk betaald kregen, namen we alle stommigheid tot op zekere hoogte voor lief. Nu zijn we veel kritischer. Onze baan zien we als een verlengstuk van onszelf, onze identiteit, en plezier staat meestal boven aan het lijstje van eisen waaraan die baan moet voldoen. Ook voor werkgevers krijgt werkgeluk meer betekenis. Dat is slim van ze, want gelukkige mensen zijn volgens allerlei onderzoeken productiever en minder vaak ziek. Ook hebben ze meer energie.

Tijd om te gaan?

Dus wat te doen als je baalt van je baan? Elders je geluk zoeken is natuurlijk een optie. En als je echt geen perspectief meer ziet en dat veranderen niet lukt, kan het inderdaad tijd zijn om te gaan. Maar misschien is het niet nodig. Want al vind je je werk nog zo stom, er valt altijd wel iets aan plezier te winnen.

Broodje achter de computer

Hoe dan? In die vraag zijn ook wetenschappers steeds meer geïnteresseerd. De onderzoeken die zij ernaar doen, zijn regelmatig onderwerp van gesprek in de podcast Eat Sleep Work Repeat van de Britse Bruce Daisley, voormalig Europees vicepresident van Twitter, nu X. Voor zijn boek Plezier in je werk destilleerde Daisley er talloze praktische tips uit. Bijvoorbeeld dat je veel beter één ding per dag goed kunt afmaken dan allerlei losse klusjes half. Schakelen tussen taken is voor ons brein namelijk vreselijk ingewikkeld en daar gaat veel energie mee verloren. Als je je op die ene belangrijke taak richt en daarna pas het magazijn opruimt of de voetbalpoll invult, sluit je je dag blijer af, schrijft Daisley.

Nog zo’n tip: ga wandelen – tussen je werk door of tijdens een overleg. Dat maakt je creatiever en verbetert je concentratie. En: neem lunchpauzes. Een open deur inderdaad, maar wel een die klopt, bewezen psychologen van Baylor University in Texas. Zij ontdekten dat wie een broodje eet achter zijn computer en niet echt pauzeert, zich in het weekend meer uitgeput voelt, schrijft Daisley. Een laatste: houd je computer ’s avonds uit en mail vooral niet. Je denkt dat het je helpt om de volgende dag rustig te kunnen beginnen, maar het werkt juist averechts. Dit soort kleine ingrepen kan nuttig zijn.

Geluksfactoren

Voor een wezenlijke verandering is alleen meer nodig. Wat precies, dat bracht onder anderen psycholoog Onno Hamburger in kaart met zijn ‘De 8 van werkgeluk’, een model van factoren die het meest bepalen hoe blij je bent op je werk. Hamburger is in werkgeluk gespecialiseerd en schreef er meerdere boeken over. Vier van deze geluksfactoren zitten aan wat hij de wij-kant van het model noemt: vertrouwen, verbinding, waardering en zingeving. Ze ontstaan in de wisselwerking met de organisatie, en daarvoor ben je dus deels afhankelijk van de ander.

Precies aan die kant ging het bijvoorbeeld mis bij de vader van journalist Marcel van Roosmalen. Voor de provincie Gelderland maakte hij onvermoeibaar rapporten over rivierkreeften en de loop van de rivier de Berkel. Ook tijdens vakanties werkte hij door, als de rest van het gezin ijs ging eten of ging fietsen. Maar hoe ijverig hij ook rapporteerde, zijn bevindingen belandden vaak in een bureaula. Het is veelzeggend dat zelfs zijn zoon zich nu in zijn podcast ”Weer Een Dag’ nog regelmatig kwaad maakt over dat gebrek aan waardering. Dit gaat ook over te weinig zingeving: hoe kan dat wat je doet iets betekenen als niemand ernaar omkijkt?

In gesprek

Ook voor vertrouwen heb je de ander nodig, een werkgever die niet elke stap die je zet controleert bijvoorbeeld. En dat verbinding gelukkig maakt, is de reden dat je in je begintijd zo blij was met die leuke collega’s. Maar gaat op dat gebied iets mis, dan kan dat de boel flink op z’n kop zetten.

Bij bijna driekwart van de mensen die van baan willen wisselen, speelt zo’n verstoorde werkrelatie een rol, zegt psycholoog en coach Marieke Bult van MBA Human Capital. “Het klikt dan niet met collega’s, de leidinggevende trekt zijn favorieten voor of er wordt zelfs gepest. Dat kan veel stress geven.” Haperingen aan deze wij-kant los je niet in je eentje op. Daarvoor moet je in gesprek. Dat is misschien ongemakkelijk of zelfs eng, maar volgens Bult wel noodzakelijk. “Zeg wat niet goed gaat. Als je extravert bent, doe je dat misschien een keer midden in een vergadering. Vind je dat te spannend, dan kun je natuurlijk ook een-op-een aankaarten wat er speelt bij een collega of je leidinggevende. Zoek een manier die bij jou past.”

Ingeslapen relatie

Het werkgelukmodel heeft ook een ik-kant, met knoppen waaraan je zelf kunt draaien zoals voldoening, competentie, autonomie en plezier. Het mooie is: juist aan deze kant valt de grootste winst te behalen, zegt Marieke Bult. “Werkgevers die dit begrijpen en hun werknemers de ruimte geven om te groeien, kunnen een groot verschil maken. Tegen een growth mindset kan een pizzalunch, een fruitmand in de kantine of een hondenuitlaatservice niet op, hoe goed bedoeld ook.” Hr-consultant Danielle Burggraaf ziet ook hoe het je kan helpen om zelf achter het stuur van je loopbaan te gaan zitten. Mensen die geen energie meer van hun baan krijgen, doen hun werk vaak op de automatische piloot. Er kan dan hetzelfde gebeuren als bij andere lange relaties: al die dingen waar je ooit voor viel, raken op de achtergrond.”

Is dit alles?

Burggraaf signaleert dat vooral bij eind-dertigers of veertigers. “In hun eerste werkjaren zijn ze druk met hun carrière, misschien ook met kleine kinderen. Maar dan komt die beruchte vraag: is dit alles? En hoe ga ik die laatste 25 jaar nog invullen?” Om weer voldoening te voelen, kan job craften helpen: met mini-ingrepen je baan meer naar je eigen smaak inrichten. Daarvoor is het van belang om je drijfveren helder te krijgen, zegt Burggraaf. “Denk terug aan toen je begon met deze baan: wat trok je erin aan? Wat vond je belangrijk? En hoe is dat nu? Waar krijg je energie van? Welke kwaliteiten verdienen weer wat aandacht, welke wil je verder ontwikkelen? Dan heb je een kader.” Vanuit daar kun je aan de slag.

Een mogelijke ingreep is om bewust je perspectief te verschuiven. Een rotklus zoals je administratie verdraag je bijvoorbeeld beter als je kijkt naar hoe die bijdraagt aan het grotere geheel. In het magazijn opruimen kun je een kans zien om de werkrelatie met een collega-opruimer te verdiepen, of juist om met oortjes in een moment voor jezelf te hebben.

Mogelijkheden

Oude taken kun je opfrissen door er nieuwe aan toe te voegen. Vind je illustreren leuk, kijk dan of je die vergaderingen voortaan visueel kunt verslaan. Een leraar Duits met interesse voor film kan filmdialogen in zijn les analyseren. Een consultant die inclusiviteit interessant vindt, kan een project opzetten om daar in de organisatie meer aandacht voor te krijgen. “Maak daar dan een plannetje voor en pitch dat bij je baas,” zegt Burggraaf. “Vaak is er veel meer mogelijk dan je denkt. Tenslotte is niemand erbij gebaat dat jij ongelukkig bent in je baan.” Datzelfde geldt voor het vergroten van competenties: daarvoor kun je simpelweg een cursus zoeken. Of pak nieuwe taken op die buiten je comfortzone liggen. “Ook daarin is meer mogelijk dan je denkt.”

Nee zeggen

Ook autonomie is een knop waaraan je zelf kunt draaien. Daarvoor helpt het om duidelijk grenzen te leren stellen. En dat is belangrijk bij werkdruk, weet psycholoog Marieke Bult. In veel organisaties is die hoger dan ooit. Veranderingen volgen elkaar in een moordend tempo op en veel mensen voelen zich gefrustreerd en opgejaagd. “Juist loyale harde werkers, de mensen die moeilijk nee zeggen, hebben daar last van. Want wat als een collega ziek is of er opeens een nieuwe klant op de stoep staat? De socialere collega’s zijn vaak degenen die zo’n taak dan oppakken,” zegt Bult. Maar hoe doe je dat, je autonomie vergroten? Dat is makkelijker gezegd dan gedaan.

“Zonder te begrijpen waaróm je geen nee kunt zeggen, verandert er niks.” Daarvoor moet je op zoek naar je dieperliggende overtuigingen, bijvoorbeeld de overtuiging dat je altijd hoort te helpen of dat andermans belangen voor die van jou gaan. Soms kun je die aannames zelf blootleggen, soms lukt het met hulp van een collega, hr-manager of coach – en kom je bij wat Bult de ‘magie van bewustwording’ noemt. “Als die belemmerende overtuiging aan het licht komt, kan ie ook vervliegen.”

E-mail op rijm

Hoe belangrijk plezier is, de laatste geluksfactor, bewijst de Amerikaanse wetenschapsjournalist Catherine Price met haar boek The power of fun. Het is namelijk een illusie dat we altijd maar efficiënt en effectief kunnen zijn. We hebben ook lummeltijd nodig, speelsheid en spontaniteit. Maak die wakker door bijvoorbeeld jezelf uit te dagen om een saaie klus zo snel mogelijk af te hebben, stelt Price voor. Of om tijdens een vergadering minstens één collega aan het lachen te maken, formulieren eens in te vullen met zo min mogelijk woorden of te e-mailen op rijm.

Prices ideeën gaan ook over het leven naast ons werk. En misschien vind je dat leven eigenlijk wel belangrijker dan je werk. Burggraaf: “Wees dan eerlijk naar jezelf. Neem er genoegen mee dat je niet al je energie in je baan stopt, en er dus ook niet zo veel energie van krijgt. Dat haalt een heleboel druk af van je baan en waaraan die allemaal moet voldoen. En dat kan je ook een stuk blijer maken.”