Kunnen we ons überhaupt nog concentreren?

Concentratieproblemen zijn de afgelopen jaren alleen maar toegenomen. Hoe komt dat? En hoe krijgen we ons brein weer scherp?

Je moeilijk kunnen focussen, steeds afgeleid zijn: misschien herken je het gevoel dat het er niet beter op wordt met je concentratie. De Britse journalist en schrijver Johann Hari vroeg zich af waar zijn concentratieproblemen vandaan kwamen, en ging in gesprek met experts over de hele wereld, van neuroloog tot psycholoog en filosoof. Met als resultaat zijn boek De aandacht verloren, dat overigens zelf behoorlijk veel aandacht kreeg.

In een interview in De Morgen zegt Hari dat we in een wereldwijde aandachtscrisis zitten, met allerlei gevolgen. Voor ons mensen zelf, omdat we gewoonweg minder voor elkaar krijgen. Maar met dat tekort aan aandacht zouden we ook de democratie aan het wankelen brengen: ‘Wanneer we niet langer in staat zijn om te focussen, kunnen we niet meer naar anderen luisteren en naar compromissen zoeken.’

Waarom kunnen we ons minder concentreren?

Hari komt met allerlei oorzaken. Er zouden allerlei factoren zijn die onze aandacht zouden beïnvloeden, van milieuvervuiling en slechte voeding tot stress en meer ADHD. Van een steeds snellere wereld tot de gedachte dat slapen tijdverspilling zou zijn.

Een grote factor is de social media die voortdurend aan je mouw trekken. De gemiddelde Amerikaan kijkt 344 keer per dag op zijn smartphone, toonde een recent onderzoek. En wanneer je in een uur acht sms’jes ontvangt, zou je aandacht voor een taak met dertig procent dalen. Vervolgens kost het je 23 minuten om je hoofd weer helder te krijgen. Onze hersenen zijn nou eenmaal maar tot op zekere hoogte in staat om te multitasken.

Wat Hari verder nog benadrukt is dat we gemiddeld twintig procent minder slapen dan een eeuw geleden. Terwijl slaap nodig is om je brein te laten herstellen. Wat ons wakker houdt? Hoofdzakelijk stress. Maar ook kunstlicht, bijvoorbeeld. Evolutionair zitten we zo in elkaar dat we een zekere hoeveelheid tijd in het donker moeten doorbrengen om in slaap te kunnen vallen. Maar doordat we vlak voor het slapengaan nog aan een scherm zitten vastgeplakt, is in slaap vallen moeilijker geworden.

Hoe kun je je weer beter concentreren?

Je telefoon wegleggen, zegt Hari. Alleen beseft hij dat veel mensen bereikbaar moeten blijven voor hun werk. Zo mocht 35 procent van de werknemers in Frankrijk eerder hun telefoon niet uitschakelen van hun werkgever, wat ten koste ging van hun levenskwaliteit. Onder druk van de vakbonden werd het wettelijk vastgelegd dat werknemers zelf mogen bepalen op welke uren zij wel of niet bereikbaar zijn. Hari pleit voor die verandering op maatschappelijk vlak.

Een andere manier die Hari oppert om je te concentreren: raak in een flow, de diepste vorm van aandacht dus. Hoe je dat doet? Dat kan van alles zijn, afhankelijk van wat je graag doet. Onafgebroken lezen bijvoorbeeld, maar ook wandelen heeft een positieve invloed op je concentratie. Je kunt je hoofd ermee leeg maken, gebeurtenissen uit het verleden verwerken en je focussen op wat gaat komen. Op een toekomst hopelijk, waarin je concentratie een stuk is verbeterd.