'Aandacht is het nieuwe goud': antropoloog Danielle Braun over het belang van stilstaan bij elkaar

Hoe komt het toch dat we met zijn allen zo gestrest en gehaast zijn? Wat is de impact ervan en valt er iets aan te doen? We vragen het antropoloog Danielle Braun.

Wat houdt je momenteel bezig?

“Als antropoloog kijk ik naar wat er in de samenleving gebeurt. Op dit moment verdiep ik me vooral in het tekort aan aandacht, en hoe we elkaar daar soms verliezen. Mijn motto is ‘aandacht is het nieuwe goud’. We lijken maar weinig oog te hebben voor de kleine dingen en streven vooral naar meer: meer consumptie, meer reizen, een dubbel inkomen. We werken steeds harder en streven naar nog meer succes op carrièregebied. Maar uiteindelijk zijn het de momenten met vrienden of familie die ons gelukkig maken. Als aandacht en zorg voor elkaar zo belangrijk is, waarom maken we daar dan vaak zo weinig tijd voor vrij?”

Mensen hebben het druk, zijn gehaast.

“Daarom pleit ik ook voor onthaasten. Het hebben van rust- en lummeltijd is cruciaal, blijkt uit onderzoek, maar vaak ontbreekt het ons daaraan. Je zou denken dat automatisering, technologie en AI meer vrije tijd oplevert, dat het ons helpt efficiënter te werken, maar het tegendeel is waar. Neem het plannen van een etentje met vrienden via een datumprikker: voor je het weet ben je maanden verder omdat iedereen al volgeboekt is. Het kan toch niet zo zijn dat je vier maanden moet wachten om je vrienden te zien! Dat heeft iets treurigs.’’

Welke impact heeft dat gehaast op de maatschappij, denk je?

“Je ziet veel mensen met een kort lontje, doordat ze onder druk staan. En er ontstaan steeds meer mentale klachten, bij volwassenen en jongeren. Je kunt wel denken dat je goed bezig bent met een overvolle agenda, maar is dat ook zo? Mensen kunnen minder goed multitasken dan ze denken. Het is beter om dingen een voor een te doen, en daartussen even rust te nemen. Wat ik ook vaak zie is eenzaamheid, zelfs als mensen een grote kennissenkring hebben. Het contact vindt steeds meer online plaats, terwijl: echte ontmoetingen zijn belangrijk voor de mens, het is waardevol om elkaar te zien, te ruiken, aan te raken.

Dat is ook de kanttekening die ik bij thuiswerken wil plaatsen. Het bespaart misschien reistijd en het lijkt efficiënt, maar collega’s voelen zich minder verbonden, jongere werknemers worden minder effectief ingewerkt. De beste manier om een vak te leren is toch door fysiek mee te lopen met ervaren mensen. En ook de momenten bij het koffiezetapparaat kunnen belangrijk zijn, als iemand vertelt over een interessant project waar je mee zou kunnen helpen. Die kansen mis je als je vooral online werkt.”

In je boek Da’s gek beschrijf je hoe andere culturen alledaagse dingen anders beleven. Zie je ook een verschil in de beleving van tijd?

“Wij denken dat we het leven compleet kunnen plannen en alles exact kunnen timen. In andere landen kijken mensen soms heel anders aan tegen tijd. Culturen in een minder geautomatiseerde samenleving praten bijvoorbeeld over tijd in termen van voor en na het werk op het land. Met iemand in India stelde ik eens voor om een jaar later weer af te spreken, op dezelfde plaats en tijd. Diegene reageerde verbaasd, ervoer het als magisch dat ik kon voorspellen dat we elkaar een jaar later weer zouden ontmoeten. Tijd is een sociaal construct, we hebben het zelf bedacht.”

Lukt het jou persoonlijk om meer rust en aandacht op te brengen?

“Sinds een paar jaar maak ik meer keuzes, ik plan geen drie feestjes meer in een weekend, maar één, waar ik dan helemaal bij ben. Anders heb je net een boeiend gesprek en moet je alweer door. Dat alles willen doen heb ik afgeleerd.”

Wat zou jouw advies voor anderen zijn?

‘’We leven in een tijd van politieke polarisatie. Ik geloof dat veel onbegrip voorkomen zou kunnen worden door echt naar elkaar te luisteren en oprecht geïnteresseerd te zijn in de ander. Door te vragen: ‘Hoe is het om jou te zijn?’ kun je de afstand naar de ander al overbruggen. Meer vrede in de wereld begint bij persoonlijke verbinding, daarvan ben ik overtuigd.’’

Wie is Danielle Braun?

Danielle Braun is antropoloog en schrijver. Ze zet haar expertise in om organisaties te helpen veranderen. In haar boek Da’s gek laat ze zien dat normaal soms behoorlijk gek kan zijn.