Kun je al rouw voelen wanneer iemand er nog is?

Soms heb je het gevoel dat je iemand langzaam kwijtraakt. Diegene is er nog, maar eigenlijk neem je al een beetje afscheid. Flow’s Rachel over rouwen wanneer iemand er nog is.

Mijn oma is heel belangrijk voor me. We hebben een hechte band en delen veel met elkaar. Ze was de oma met de lekkere snoepjes, de oma die me overhoorde met Frans (ondanks dat ze zelf geen woord Frans sprak) en de oma met wie je over alles kon kletsen. Een aantal jaar geleden werd ze ziek. De ziekte van Parkinson veranderde haar totaal. Niet alleen weegt ze nu twintig kilo lichter, haar praten is onverstaanbaar geworden en in plaats van dat ze ons vroeger hielp, helpen wij haar nu met eten.

Laatst besefte ik eigenlijk dat de oma die ik een tijdje terug kende, langzaam tussen mijn vingers wegglipt. Ze is er nog wel, maar toch ook weer niet. Praten kunnen we niet goed meer met elkaar en ze is een totaal ander persoon dan een aantal jaar geleden. Toch is ze nog steeds bezorgd wanneer ik een keer naar de dokter moet, is ze blij wanneer ik een kaartje stuur en geniet ze van de momenten dat we samen ‘Regenwormen‘ spelen. Dat maakt het ontzettend dubbel. Aan de ene kant heb ik het gevoel dat ik de oma van toen helemaal kwijt ben en dat ik al afscheid neem van de persoon die ze was. Aan de andere kant is ze (gelukkig!) nog bij ons.

Voorrouw

Maar wat is dat gevoel dan? Is het al rouwen? Ik praat erover met Myrthe Geerts. Ze verloor in 2020 haar vader aan de gevolgen van kanker. Sinds een maand na de begrafenis schrijft ze over rouwen en verlies.

Myrthe: “Mensen denken bij rouw vaak aan iemand die overleden is, terwijl rouw zo veel meer is dan dat. Voor mij gaat het over verlies, afscheid nemen, over iets wat er niet meer is maar wat je wel had gewild of wat wel is geweest. Dat kan dus ook een vriendschap of een relatie zijn die over is, of gezondheid. Toen mijn vader ziek werd dacht ik er pas over na, dat er meer soorten rouw waren. Ik noemde het zelf pre-rouw, maar ik las dat het officieel anticiperende rouw heet. In een artikel kwam ik weer een andere term tegen die ik zelf erg mooi vond: voorrouw. Je rouwt om iemand die er nog wel is, maar ook om het naderende afscheid dat gaat komen. Om het leven dat je niet meer hebt en het niet meer zal worden als het was. Of omdat iemand heel erg veranderd is.

Ik was dankbaar voor de tijd die we nog hadden en dat we afscheid konden nemen, maar al die tijd zit je ook te wachten op iets wat vreselijk is en wat je niet wilt. En ook al denk je: we hebben nog tijd samen, die tijd is niet meer zoals die was. Je bent niet meer onbezorgd, je vader is ziek, dus dat is anders. En de verhoudingen in de familie daarmee ook. Het is al een voorfase van de rouw die nog gaat komen en waarvan je weet dat die gaat komen.”

Denken over rouw

Het is iets heftigs, de dood en een afscheid. Iets waar je liever niet bij stil wilt staan, maar je beter wel kunt doen. Myrthe: “Het gekke is dat de dood bij het leven hoort, maar dat we er heel weinig over praten. Iedereen gaat ooit rouwen, maar we willen er niet over nadenken. Op het moment dat ik ging accepteren dat mijn vader niet meer beter zou worden, maakte ik het voor mijzelf wel makkelijker. Je gaat uit de ontkenning, de frustratie en de boosheid en in de ‘oké, wat kunnen we dan nog wel doen?’.”

Het onderwerp zet me aan het denken. Want hoe hard het ook is om te rouwen, of het nou voor of na de dood is, het voelt (en dat zal voor iedereen anders zijn) fijn om erover te praten samen. En welke naam je er ook aan geeft, voor mij is een ding zeker: pijn doet het wel.