Als er iets speelt in je leven en je even vastloopt, heeft dat vaak ook invloed op je werk. Een paar gesprekken met een psycholoog kunnen vaak al helpen. Steeds meer werkgevers bieden die hulp aan, ontdekte journalist Roos van Hennekeler.
Op mijn gelukkigste dag van 2022 reed ik met een vriend in een kleine groene Subaru over hobbelige landweggetjes door het Hongaarse platteland, een paar uur rijden van mijn woonplaats Boedapest. Het was juni en de vlierbloesem stond overal in bloei: dat was de reden voor onze excursie.
In een tuinbroek en gewapend met een heggenschaar stapte ik ergens naast een weiland de zon in, op zoek naar de geurige witte bloemen. Aan het eind van de dag reden we met twee grote Ikea-tassen vol terug naar Boedapest, mijn tuinbroek aan de voorkant helemaal geel en stoffig van al het stuifmeel.
In het boek Tomorrowmind van de Amerikaanse psycholoog Martin Seligman kwam ik later een (gedeeltelijke) verklaring voor mijn geluksgevoel die dag tegen: van alle soorten werk die er zijn, is mijn brein nog altijd het meest geschikt voor wildplukken. De ontwikkeling van ons brein verloopt langzaam: op die tijdlijn is het nog maar kort geleden dat we op moderne manieren in ons levensonderhoud begonnen te voorzien.
Jager-verzamelaars
We waren 200.000 jaar lang jager-verzamelaars (wat in de praktijk voornamelijk neerkomt op wildplukken), daarna 10.000 jaar lang boeren en pas 300 jaar geleden begon het industriële tijdperk – en nam ons werk trekken aan die voor moderne mensen herkenbaar zijn als de 21e-eeuwse werkdag.
Mijn normale werkdag – en die van jou waarschijnlijk ook – ziet er heel anders uit dan die dag in juni: ik breng hem meestal alleen door en zit de hele tijd achter de computer. Als ik al buiten kom, is het voor een korte wandeling tussen de bedrijven door. Tijdens heel drukke periodes ben ik minder geneigd om ’s avonds met mensen af te spreken, waardoor ik ook in de avond meer tijd alleen doorbreng en minder buiten kom.
Al die dingen hebben een direct effect op mijn psyche, stelt Seligman. Zou ik elke dag samen met vrienden vlierbloesem plukken, dan zou ik me heel anders voelen in mijn dagelijks leven.
Zoom-zonnigheid
In zijn boek gaat Seligman samen met arts Gabriella Rosen Kellerman uitgebreid in op de manieren waarop we onze werkomgeving zo kunnen inrichten dat ons prehistorische wildplukbrein er tóch goed in kan gedijen.
Hoewel het op een gegeven moment een nogal Amerikaans zelfhulpboek wordt met een wel heel erg gladgestreken stappenplan, is het vertrekpunt – het gegeven dat onze dagelijkse werkomgeving ons beïnvloedt op begrijpelijke en normale manieren – een waardevol inzicht.
Want waar de psychologie zich in de twintigste eeuw sterk richtte op het in kaart brengen van stoornissen en afwijkingen en het uitsorteren van ‘defecte’ mensen ten opzichte van de ‘functionerende’ bevolking, zijn we in de afgelopen decennia steeds beter gaan snappen dat het normaal en menselijk is om ons af en toe mentaal slecht te voelen. En dat ook al die prima functionerende mensen achter een facade van Zoom-zonnigheid (‘hooooi!’) en hard werken, last kunnen hebben van (milde) psychische klachten.
Klachten die bovendien vaak vrij eenvoudig te herleiden zijn tot dingen die gaande zijn in hun leven of manieren van denken daarover. “Het idee dat je iets ‘hebt’ of niet, is inmiddels achterhaald,” zegt psycholoog Helen van Empel. Zij richtte in 2020 het bedrijf One Session op, dat psychologische hulp aanbiedt in de vorm van één sessie.
Laagdrempelige hulp
Mensen worden regelmatig via hun werkgever naar Van Empel doorverwezen als ze ergens tegenaan lopen. “Natuurlijk zitten daar nuances in: psychische problemen gaan over het hele gebied van denken, voelen en gedrag. Dat is heel breed: van niet zo lekker in je vel zitten tot aan serieuze psychiatrische problematiek.”
“Maar bij ons komen vooral mensen die op zich goed functioneren en toch af en toe vastlopen. De vraag is dan niet of je wel of niet een stoornis hebt: we lopen allemaal in ons leven weleens vast,” vertelt de psycholoog.
Aangezien we een groot gedeelte van ons leven werkend doorbrengen, hebben onze problemen ook vaak met onze werkomgeving te maken, of ze uiten zich daar als eerste. Die dagelijkse omgeving interacteert met de geschiedenis die we hebben, de genen, de sociale steun.
Soms in de knoop
Ik neem mezelf als voorbeeld: een paar jaar geleden ben ik nogal overwerkt geweest, waardoor mijn lichaam nu iets slechter is in het reguleren van stress (geschiedenis). Daarnaast ben ik van nature – net als mijn moeder en zusje – niet goed in plannen (genen), wat voor mij als freelancer soms lastig kan zijn omdat ik voor verschillende opdrachtgevers werk en mijn administratie zelf doe.
Tel daarbij op dat mijn stressniveau iets hoger ligt omdat ik thuis werk en dus overdag geen mensen om me heen heb (omgeving), terwijl een fijne sociale situatie een soort natuurlijke bescherming tegen stress vormt (sociale steun). Zo bezien is het begrijpelijk dat ik soms in de knoop raak met gevoelens van stress en piekeren. Maar dat betekent dus geenszins dat ik een stoornis heb of per se gebaat zou zijn bij een heel ggz-traject.
Meer lezen
- Meer gelukshormonen aanmaken op je werk? 4 tips.
- Deze tips helpen je om tot rust te komen.
- Drukke dag? Misschien heb je iets aan micro-meditaties.
Tekst Roos van Hennekeler Fotografie Stocksy
Gepubliceerd op 1 november 2023