Als selfcare niet (meer) werkt: dit kan helpen bij stress en somberheid

Wat kun je doen tegen stress en somberheid? Het advies van de Amerikaanse psycholoog Martin Seligman: ‘Ga iemand helpen die hulp nodig heeft.’ Maar wacht, daar hebben we toch helemaal geen tijd voor?

Een opmerkelijk antwoord, verfrissend ook: voel je je neerslachtig, help dan een ander. Het staat nogal haaks op de raad die zelfhulpgoeroes ons influisteren op social media, dat je vooral goed voor jezelf moet zorgen.

Nederlanders zijn niet slecht, ze zijn overprikkeld

Altruïstisch gedrag zit diep verankerd in de evolutie, volgens wetenschapper en filosoof Jelle de Boer. Als onze verre voorouders naar elkaar omkeken, plantten ze zich succesvoller voort dan wanneer ze alleen met zichzelf bezig waren. Al hebben de omstandigheden wel impact, nuanceert hij. “Als je veel aan je je hoofd hebt, zul je je minder snel om anderen bekommeren – je hebt dan je handen vol aan jezelf.”

Dat laatste zie ik veel om me heen: we zouden anderen misschien best willen helpen, alleen ontbreekt het ons aan tijd. Mijn beste vriend, die een poosje naar Ierland was geweest, zei het laatst treffend: “Nederlanders zijn niet slecht, ze zijn gewoon overprikkeld.” De Ieren waren ontzettend relaxed, vriendelijk, behulpzaam. En misschien zijn ze wel zo relaxed juist omdát ze graag de tijd nemen voor anderen.

Medicijn bij stress en somberheid

Uit onderzoek aan de universiteit van Yale blijkt dat het zo kan werken. Proefpersonen beschreven twee weken hun humeur in een app. Met daarbij de stressvolle activiteiten en eventuele goede daden die ze hadden verricht: iemand de weg wijzen of een deur voor iemand openhouden. Op dagen dat de proefpersonen altruïstisch gedrag vertoonden, leken ze beter beschermd tegen de negatieve effecten van stress. Hun humeur was beter en ze hadden minder last van negatieve emoties. Goede daden maken je wellicht weerbaarder tegen een uitpuilende mailbox of ruzie met een vriend.

Ander onderzoek bevestigt dit. Zo gaf de Amerikaanse hoogleraar psychologie Sonja Lyubomirsky proefpersonen de opdracht om elke week vijf goede dingen voor een ander te doen. Na zes weken voelden de kandidaten zich beduidend gelukkiger.

Met of zonder eigenbelang?

Het advies van psycholoog Martin Seligman om iets onbaatzuchtigs te doen als je je somber voelt, komt dus niet uit de lucht vallen. Wel plaatst filosoof Jelle de Boer er een kanttekening bij. “Als je iemand alleen maar helpt om er zelf een goed gevoel van te krijgen, is het niet meer onbaatzuchtig. Karakteristiek aan altruïstisch gedrag is dat je handelt in het belang van de ander, niet uit eigenbelang. Dat je er zelf ook van opknapt, is slechts een prettig bijproduct.”

De Belgische psychiater Dirk De Wachter ziet dat anders. “Als goede daden allemaal onbaatzuchtig en zelfopofferend zouden moeten zijn, blijf je vermoeid en leeggezogen achter. Dat probeer ik juist te bestrijden,” vertelt hij aan de telefoon. “Ik maak geen onderscheid tussen zelfzorg en zorg voor een ander, dat is eigenlijk hetzelfde. Als je iets doet voor een ander, zorg je ook voor jezelf. Je bent zinvol bezig en betekent iets in het leven van de ander. Dat geeft veel voldoening en vervulling. Een fijn gevoel.”

Je bewustzijn afstoffen

Een RACT wordt dat genoemd in de positieve psychologie: een Random Act of Kindness. De hele dag zijn er kansen om het kleine goede te doen. Je kunt iemand een welgemeend compliment geven. Grote kans dat diegene zich dat compliment jaren later nog kan herinneren. En je wordt er zelf ook blij van. Het kost weinig moeite, maar het heeft zo veel impact.

Of probeer eens écht te luisteren naar de persoon die tegenover je zit en vraag door, zonder je eigen verhaal er steeds overheen te leggen, adviseerde praktisch filosoof Elke Wiss laatst toen ik haar sprak. Oprechte interesse is volgens Wiss een cadeau – niet alleen voor de ander, maar ook jezelf. We knappen op van gesprekken waarin we nieuwsgierig zijn naar de ander en die willen begrijpen.

Altruïsme, behulpzaamheid en vriendelijkheid zit in iedereen. Soms moet je dat besef even afstoffen, simpelweg door jezelf eraan te herinneren dat een klein gebaar een wereld van verschil kan maken.