Gepubliceerd op 3 februari 2025
Schaduwwerk, het fenomeen lijkt opeens overal op te duiken. Door het blootleggen van je donkere kanten leer je meer over jezelf en kun je groeien. Maar hoe doe je dit precies?
We hebben allemaal kanten van onszelf die we liever wegmoffelen. Die we liever niet zouden hebben, maar die ook gewoon onderdeel zijn van wie we zijn. Ook ik heb emoties en gevoelens die ik bij voorkeur verstop. Onzekerheid bijvoorbeeld, of mijn neiging om soms te fel en te heftig te reageren. Als ze, ongewenst, weer eens de kop opsteken, wil ik er niet te veel bij stilstaan. Het zijn gevoelens die ik liever in het donker laat, in de schaduw, waar ze horen.
Maar de zelfontwikkelingsmethode Schaduwwerk heeft juist als uitgangspunt dat het loont om hier wél het licht op te schijnen. Onder de hashtag #shadowwork zijn op TikTok duizenden filmpjes te zien van geëmotioneerde mensen die de confrontatie met hun schaduwkant aangaan. En ook het zelfhulpboek The shadow work journal stond afgelopen jaar boven aan de bestsellerlijst van Amazon.
Wat is schaduwwerk?
Hoewel de TikTok-hype anders doet vermoeden, is shadow work niet nieuw. Het is gebaseerd op het werk van Carl Jung, de godfather van de analytische psychologie. Volgens hem vormt onze ‘schaduw’ de donkere kant van onze persoonlijkheid: gevoelens en emoties die we proberen te verbergen of ontkennen. Het blootleggen ervan zou zorgen voor meer inzicht in wie je bent en wat je onbewust tegenhoudt om te groeien.
Jung zegt ook dat we allemaal zo’n schaduwkant hebben en dat die ontstaat in de eerste jaren van ons leven. Als we in onze vroege jeugd ervaren dat bepaald gedrag of emoties afgewezen worden, ontstaat er onbewust een mechanisme dat die ‘negatieve’ gedachten, ervaringen en gevoelens onderdrukt. We stoppen ze zo diep mogelijk weg, waar niemand ze kan zien, ook wij zelf niet en zie: daar heb je onze schaduwkant.
Je schaduwkanten onderdrukken
Veel therapievormen zijn gebaseerd op het ontrafelen en blootleggen van de onbewuste patronen en overtuigingen die onze schaduw vormen. Zo ook het werk van de Amerikaanse psychotherapeut Robert Jackman. De titel van zijn vorig jaar verschenen boek Waarom doe ik zo? is me op het lijf geschreven.
Net als Jung constateert ook Jackman hoe wij als volwassenen beperkt kunnen worden door onze schaduwkant. Hoewel het logisch is dat we onze negatieve kanten, ervaringen en gedachten liever niet toelaten, heeft dat op den duur een negatief effect. Want als die weggestopte gevoelens worden aangeraakt of, in psychologentaal, getriggerd, kunnen ze ongecontroleerd omhoogschieten.
En dat stelselmatig onderdrukken van die schaduwkant kan volgens Jackman vervelende gevolgen hebben. Volgens hem zullen de onderdrukte of ontkende gevoelens steeds opnieuw in je leven opduiken, meestal in de vorm van impulsieve en overdreven reacties. En precies om dit te voorkomen is het schaduwwerk ontwikkeld.
De schaduw zichtbaar maken
Een eerste stap is het zichtbaar maken van je schaduw. En daar zijn verschillende manieren voor. Psycholoog Marjolein Beek maakt in haar praktijk ook vaak gebruik van schaduwwerk en vertelt hoe je dat doet. “Je kunt je schaduw in beeld krijgen door te reflecteren op wat je ergert of irriteert in anderen. Wat je schaduw vormt, is dat wat je in jezelf afwijst. En dat is vaak precies dat waar je anderen om veroordeelt.”
Handige hulpmiddelen bij dit proces van introspectie zijn de populaire Shadow work journals. Ook Marjolein Beek is daar een voorstander van. “Ik geef cliënten vaak schrijfopdrachten mee, omdat het een heel fijne manier is om snel inzicht te krijgen. Als je een week lang bijhoudt hoe je reageert op bepaalde situaties, wordt er vaak een patroon zichtbaar. En dan kunnen we in gesprek gaan over de dieperliggende gevoelens onder deze thema’s.”
Volgens haar kan het onderzoeken van deze onbewuste aspecten van jezelf uiteindelijk tot persoonlijke groei en heelheid leiden. “Je ontdekt hoe je gedachten en emoties je gedrag beïnvloeden. En daarmee kun je keuzes maken die echt kloppen bij wie je bent en wat je wilt – in plaats van, onbewust, geleid te worden door oude patronen.” Maar dat is niet iets wat je zomaar even bereikt met het invullen van een journal, waarschuwt ze. “Uiteindelijk vergt een duurzame verandering tijd, ruimte en een consistente aanpak.”
Verzamel je moed
Psychotherapeut Jackman voegt daar nog iets aan toe: moed. Want er is in de eerste plaats moed nodig om naar aspecten van jezelf te kijken die zich gekwetst voelen, of die verwarrend voor je zijn, geeft hij aan. “Alle soorten pijn blijven bij ons totdat we ermee aan de slag gaan.” Pas als we er niet langer van wegkijken, kunnen we oude patronen doorbreken. “Hierdoor krijg je steeds makkelijker toegang tot een nieuwe, meer verruimde versie van jezelf. Je ervaart een nieuw vertrouwen en een nieuwe wijsheid, en je zult op sommige dingen niet meer zo heftig reageren als in het verleden. Je koppelt de patronen die in je jeugd zijn ontstaan aan reacties die je nu vertoont en gaat inzien dat er een deel is van jou dat wel volwassen geworden is,” zegt Jackman.
Meer lezen
- ‘Bedenk een geheime zin’ + nog 10 minitips die goed zijn voor je gezondheid.
- Mindfulnessoefening: omgaan met negatieve emoties.
- Positieve intelligentie: zo zorg je ervoor dat emoties je vooruithelpen.
Fotografie Tanya Trofymchuk/Unsplash