Wat we kunnen leren van de Finnen: ‘Hier zegt het bos: leuk dat je er bent, kom binnen’

In Finland spreken families en vrienden vaak af bij houten hutten in het bos. Voor Finnen is het vanzelfsprekend: de natuur is van iedereen. Journalist Ilse Savenije doorkruist het land in een camper en kan er wel aan wennen.

Het is eind augustus als we vanuit de bergen in Noorwegen het noorden van Finland binnenrijden. Alsof de natuur een cinematische grap met ons uithaalt, nemen de bomen binnen enkele kilometers nieuwe kleurtinten aan. Het groen maakt plaats voor herfstig geel en oranje. Het landschap wordt vlakker, de weg richting het zuiden strekt zich ver voor ons uit. Zo nu en dan passeren we een bord waarop staat dat we een ‘reindeer husbandry’ binnenrijden: een open, maar beschermde omgeving waar rendieren leven.

Allemansrecht in de Finse natuur

Een van de redenen dat mijn vriend en ik – plus hond – juist hier met onze camper heen zijn gereisd, is het allemansrecht dat hier geldt. Dit Everyman’s Right, of ‘jokaisenoikeus’ in het Fins, geeft mensen de vrijheid om ‘de natuur te betreden en ervan te genieten’. Niet alleen mag je nagenoeg overal hiken, fietsen en zwemmen, je bent ook vrij om bloemen, bessen en paddenstoelen te plukken (mits niet-beschermd) en je tent op te zetten. En in ons geval – op veel plekken – ons busje te parkeren.

Samen eten, zwemmen of kamperen

Hoe welkom je hier bent en ook hoe verweven de natuur met het dagelijks leven van de Finnen is, merk je op alle plekken waar je als wandelaar, kampeerder of zwemliefhebber belandt. In Zweden en Noorwegen, waar het principe van allemansrecht ook geldt, zagen we ook openbare vuurplaatsen of toiletten. Maar in Finland lijken we wat meer aan de hand te worden genomen: we treffen barbecues aan, overkapte vuurplaatsen, trekkershuisjes, hutten gevuld met voorraden hout en, op plekken aan het water, kleedhokjes. Allemaal open en toegankelijk voor iedereen, als uitnodiging om samen te komen om te eten, zwemmen of kamperen.

Alsof het bos een deur opendoet, en zegt: leuk dat je er bent, kom binnen. Of eigenlijk: kom buiten.

Een duik in een fris meer

Die eerste ochtend drink ik mijn koffie terwijl ik vanuit een overkapte vuurplaats over het water uitkijk. Vanuit het dorp komt een vrouw aanfietsen die haar fiets tegen een rood geschilderd douchegebouwtje parkeert. Even later komt ze in badpak het kleedhokje uit en duikt ze het frisse meer in. We zwaaien naar elkaar.

In Finland heeft iedereen het recht om van de natuur genieten, maar ook de verantwoording om de natuur netjes achter te laten

Het valt me op dat alle recreatieplekken hier goed verzorgd zijn. Zeker vergeleken met andere plaatsen die we hebben gezien tijdens onze Europareis, waar natuurgebieden soms, treurig genoeg, meer op een vuilnisbelt lijken dan een met elkaar te delen en koesteren ruimte.

De Finnen vinden: bij het recht dat iedereen van de natuur mag genieten, horen ook verwachtingen en verantwoordelijkheden. Rekening houden met specifieke regels in beschermde gebieden bijvoorbeeld, en geen vuur maken bij een wildfire warning. Respect voor de omgeving door geen afval achter te laten en de boel netjes te houden. De natuur achterlaten zoals je hem aantreft, dus.

Houten hutten in het bos

Op een regenachtige vrijdagochtend vinden we aan de rand van een stuk bos, uitkijkend op de Botnische Golf, een parkeerplek. Op het grasveld staan naast elkaar drie houten ‘hutjes’, hun deuren naar de zee gericht. Een van de gebouwtjes is duidelijk een wc, te herkennen aan de uit takken gevormde letters die op de deur bevestigd zijn.

De middelste hut heeft de uitstraling van een schuurtje, hij ligt vol met in stukken gehakt hout. De linker lijkt op een huisje in de vorm van een zeshoekige tipi met een gat aan de bovenkant en een paar kleine ramen. Binnen treffen we een vuurplaats aan, omringd door houten planken die laag tegen de wanden zijn bevestigd, als bankjes.

Wat leuk zeg en handig, zo’n huisje, zeggen we. Ons plan om stoofvlees te maken op een vuur in de buitenlucht leek met de regen in het water te vallen, maar in deze hut kunnen we schuilen en koken tegelijk.

Een biertje bij het vuur

Die middag zie ik – terwijl ik in de camper groenten snijd en een sudoku maak – een wat oudere man aan komen fietsen. Hij parkeert zijn paarse fiets in het gras en loopt het huisje binnen, waar mijn vriend in de weer is met het vuur. Als ik even ga buurten hoe de stoof erbij staat, zitten ze samen aan het vuur te kletsen en een biertje te drinken. Hoewel, kletsen: de man spreekt geen woord Engels, en wij (op ‘hallo’, ‘dankjewel’ en ‘hond’ na) geen Fins, dus hun gesprek verloopt zin voor zin via Google Translate. Ik leg mijn hand op mijn borst en noem mijn naam, en vraag de man door mijn hand te openen de zijne. Arvo, heet hij.

De taalbarrière weerhoudt hem er niet van te laten zien hoe je met schorssnippers een kampvuur beter aan kunt krijgen. En als ik de deur openzet tegen de rook, leert hij ons die juist dicht te laten, zodat de damp via de bovenkant kan ontsnappen. Hij wil niet mee-eten, beantwoordt hij onze vraag, want hij moet zijn sauna nog in. Maar we zijn welkom om morgen bij hem langs te komen.

Kota’s en laavu’s voor lange, koude winters

Een huisje als dit blijkt een van de honderden kota’s die in Finland te vinden zijn. Ze passen goed in het verwelkomende karakter van de Finse natuur. Naast kota’s zijn er ook laavu’s: schuilplaatsen die eruitzien als een rechthoekig schuurtje met een schuin dak, waarbij de voorkant open is, met een vloer van planken erin.

Letterlijk vertaald betekent laavu ‘lean-to shelter’: vanwege het schuine dak is het een soort aanleunschuurtje, behalve dan dat hij nergens tegen aanleunt. Met de open kant staat hij richting een open vuurplek, zodat je erin kunt schuilen, samenkomen of rusten.

Een voorraad hout

En waar een vuurplaats is, ligt vaak een voorraad hout. Meestal door de Metsähallitus verzorgd, de landelijke organisatie die voor alle nationale parken, natuurreservaten en andere plekken die eigendom zijn van de staat, verantwoordelijk is. Een soort Fins Staatsbosbeheer dus.

Metsähallitus ziet erop toe dat de plekken netjes en compleet zijn, of huurt lokale aannemers in om de houtvoorraden aan te vullen. Al krijg ik de indruk dat de lokale gemeenschappen zich net zo goed verantwoordelijk voelen voor de plekken. Dat is niet zo gek, als je bedenkt hoe lang, koud en besneeuwd de winters hier zijn.

Wildernishutten voor reizigers

Kota’s en laavu’s komen voort uit de cultuur van de Sami, of Samen, de oorspronkelijke bewoners van het noorden van Finland (en Noorwegen, Zweden en een deel van Rusland). Van hen leefde een deel oorspronkelijk als nomadisch volk en trok met hun rendieren door Lapland. Ze hadden tenten mee die makkelijk op te zetten en af te breken waren. Zo’n drie eeuwen geleden begon de overheid met het bouwen van ‘wildernishutten’ en schuilplaatsen voor reizigers, vanwege de lange afstanden en zware omstandigheden in het noorden.

Later werden de schuilhutten vooral belangrijk voor houthakkers, onderweg naar hun kapplaatsen. Toen er na de Tweede Wereldoorlog met auto’s en bussen gereisd werd, leken de hutten overbodig geworden. Tot ze een nieuw leven kregen dankzij opkomende hobby’s als hiken en kamperen.

Nog altijd wil de Finse overheid dat de plekken voor iedereen toegankelijk blijven, of je nu langeafstandswandelaar, toerist of local bent. Daardoor zijn ze allemaal gratis, op een enkele slaaphut na, die je van tevoren even moet reserveren.

Finse pannenkoeken met jam

Nadat we de volgende ochtend de vuurpan hebben schoongemaakt stappen in onze bus en gaan op zoek naar onze nieuwe vriend Arvo. Op zijn erf staat niet alleen een grote schuur, een sauna en een overkapping met stapels hout, maar ook een kota. Hij wenkt ons mee zijn huis in, laat zien wat hij allemaal zelf gemaakt heeft (nagenoeg alles) en begint met het kloppen van een beslag. Hij vertelt hoe hij zijn hele leven kunstenaar en ook timmerman is geweest. Wat een aandacht zal dit werk vragen, zeg ik hem. Zijn antwoord: “Het is handwerk voor de gemoedsrust.”

Ik zeg hem hoe anders het hier voelt, de omgang met de natuur, de uitnodiging om er voor even je thuis van te maken. Ik vertel hem dat paddenstoelen of bramen plukken bij ons in Nederland niet mag. Hij knikt begripvol en zegt met een lieve glimlach: “Hier in Finland is het van ons allemaal.”

Aan het eind van de middag zwaait hij ons uit. We krijgen een pak geleisuiker mee, om zelf jam te maken van de aalbessen die we hebben geplukt. De Finnen staan dan bekend als wat gereserveerd, en dat hebben we soms ook ervaren, er is dus ook een andere kant. Er is ook Arvo.

Meer lezen

• Lange dag gehad? Hup, het water in! Dit kunnen we leren van de Zwitserse natuur.
• Eenzaam? Gestrest? Of gehaast? Dit kunnen we leren van Oostenrijkers en hun slow koffiehuizen.
• De kunst van het nietsdoen: wat je kunt leren van het Italiaanse ‘dolce far niente’.

Fotografie Ilse Savenije
Gepubliceerd op 12 juli 2025