Soms vergeten we bijna dat de jaargetijden ons beïnvloeden. Door te leven met de seizoenen kun je je natuurlijke ritme beter vasthouden.
Tekst Annemiek Leclaire Fotografie Matteo di Iorio/Unsplash
Gepubliceerd op 16 augustus 2024
Er gebeurt in dat zomerseizoen iets wat dieper gaat dan de zoete overgave aan warmte en zonnestralen. ‘Wat de middag is in de dag, is de zomer in het jaar,’ schrijft Jaap Voigt in Leven & werken in het ritme van de seizoenen. ‘Wat in de winter nog kiemen zijn, komt in de lente in alle prilheid tevoorschijn en wordt in de zomer volledig zichtbaar als vorm.’
Voigt heeft na een lange studie een diepgaande seizoensleer ontwikkeld. Waardevol, maar niet makkelijk om zomaar even uit te leggen. Hij vergelijkt de belofte van de lente bijvoorbeeld met de belofte van de jeugd, die in de zomer tot volle wasdom kan komen. ‘Het is zoals de planten uitlopen, bloeien en vrucht dragen, en zoals jonge dieren snel groeien. Een goede worteling in de lente is voor deze snelle groei wel een noodzakelijke voorwaarde.’
Eigen kleur en tempo
Elk seizoen heeft specifieke kwaliteiten. Of, zoals Voigt schrijft: ‘Lente, zomer, herfst en winter, ieder seizoen heeft zijn eigen karakter, kleur, tempo en ritme.’ Vóór de komst van het hypercomfortabele leven van kunstlicht en supermarkten waren we genoodzaakt dat jaarlijkse ritme veel meer te volgen; in wat we aten, hoe laat we opstonden en weer gingen slapen. Op het eerste oog hoeven we ons van die jaargetijden nu dus niks meer aan te trekken. Maar de laatste jaren klinkt de roep om er weer wat meer naar te gaan leven.
‘Door aan het begin van elk seizoen een pauze in te lassen en na te denken over de specifieke krachten ervan, kun je je afstemmen op de natuur, de aarde en jezelf,’ schrijft Kirsty Gallagher in haar boek Sacred seasons. ‘Maar al te vaak haasten we ons door het jaar – en het leven – zonder te stoppen. Daardoor verliezen we onszelf, en versnipperen we onszelf. We raken los, niet alleen van de natuur en haar ritmes, maar ook van onszelf.’
De kracht van de zon
Ook auteur en kunstenaar Jenny Odell uit Californië pleit voor meer vriendschap met de jaargetijden omdat we er steviger van worden. In haar recente boek Tijd is – Op zoek naar een leven vrij van de klok zet ze uiteen waarom we minder ontzag voor de kloktijd zouden moeten hebben, en meer respect voor een natuurlijker ritme. Die kloktijd vervreemdt ons van onszelf, vindt ze. We hebben er nooit genoeg van, rennen er altijd maar achteraan.
Het tijdsverloop in de natuur is juist heel tastbaar. Dat zie je aan de terugkeer van de vogels, of aan de bloemen die op een bepaalde plek boven de grond komen. (Ik denk aan de klaprozen langs een slootje hier om de hoek.) ‘Er ontstaat een rijkere relatie met het leven als je aandacht hebt voor die veranderingen in je buurt,’ mailde ze toen ik haar recent vragen stuurde voor een interview in Flow. ‘Tijd wordt dan ‘dikker’ en de ervaring van het moment levendiger.’ Door seizoensrituelen kun je dat natuurlijke ritme meer voelen.
Vier het licht
Zo is er nu veel meer aandacht voor midzomernacht ofwel de summer solstice – het punt waarop de zon in ons deel van de wereld het noordelijkste punt bereikt. Het is de langste dag van het jaar en de astronomische start van het zomerseizoen. Dit hoogtepunt van de zomer, dat al duizenden jaren wordt gevierd, had in ‘ons’ deel van de wereld waarschijnlijk te maken met oogstcycli. Er waren vreugdevuren om de kracht van de zon te versterken, in Scandinavië werd met dans het licht gevierd.
Ik had zelf als romantische tiener al een sterk gevoel voor het toverachtige wat dan in de lucht hing, misschien door de dansende lichtjes. Zo heb ik weleens op een heuvel in het Britse Glastonbury gezeten waar voor zonsopkomst honderden mensen, onder wie druïden, pagans maar ook punkers, over de labyrinth-achtige paden naar boven klommen om de eerste stralen van de zon met muziek, applaus en gejoel te begroeten.
Het magische karakter ervan heeft een lange geschiedenis, stelt Ronald Hutton, hoogleraar geschiedenis aan de universiteit van Bristol. Op een site over midzomernachtvieringen zegt hij: ‘Midzomer werd gezien als een tijd waarin normale wetten van de natuur konden worden opgeschort, en geesten en feeën contact konden maken met mensen.’
