5 Japanse wijsheden

Ze kwamen de afgelopen tijd in groten getale tot ons: Japanse inzichten voor meer harmonie en balans in ons leven, zoals ikigai, shinrin-yoku, wabi sabi en kintsugi. In Flow 4 zetten we er vijftien op een rij. Hier een voorproefje.

Mono no aware

Dit is de Japanse term voor het besef van vergankelijkheid en maakt onderdeel uit van de wabi sabi-filosofie (zie 3). Wie zich bewust is van de vergankelijkheid van alles, waardeert des te meer de schoonheid ervan. Het is een melancholische berusting die eerder dankbaar stemt voor het moment, dan bedroefd. Annette Lavrijsen geeft een voorbeeld hiervan in haar boek Shinrin yoku – De helende kracht van bosbaden: ‘Na de zomer volgt een periode waarin de bomen hun tooi verliezen en de bladeren op de bodem composteren en terugkeren tot de aarde. Dit verval kan ons melancholisch stellen, maar de vergane bladeren vormen voeding voor andere micro-organismen in de bodem die daardoor weer extra ‘levend’ wordt.’
Zen

Zen is een stroming in het boeddhisme. Het is een verbastering van een Chinees woord voor ‘concentratie’. Het Japanse zenboeddhisme focust zich op de leegte achter het ‘ik’. De meest gebruikte techniek daarvoor is de zitmeditatie (zazen), die het brein tot rust moet brengen. Een beeld dat in de zenmeditatie vaak wordt gebruikt, is dat van een geest als stil water, zo rimpelloos dat je alles op de bodem kunt zien liggen. Zen is minimalistisch in beoefening en streeft naar wat we ook wel mindfulness noemen: voortdurend aandachtig zijn.
Ma

Ma is het Japanse begrip voor ‘tussen’ en ‘weglating’. Dat kan gaan om de pauze tussen woorden, tussen activiteiten, maar ook tussen tentoongestelde voorwerpen. Het belang van leegte komt voort uit het zenboeddhisme, daarom wordt ma ook wel gezien als ‘de energie van het ontzagwekkende’. De stilte, het zwijgende, de witregel, de pauze: deze leegtes dragen allemaal bij aan sereniteit en harmonie.
Wabi sabi

Wabi betekent ‘eenvoudig’ en sabi ‘vergankelijkheid’. Wabi sabi is een Japans begrip dat staat voor eenvoudig leven met het besef dat alles voortdurend verandert en dus vergankelijk is. De wabi sabi-esthetiek ziet schoonheid in wat oud en versleten is, omdat het bewust maakt van de verglijdende tijd. Daarom wordt bij Japanse theeceremonies ook gewoon servies met barsten gebruikt.
Shinrin-yoku

Shinrin is Japans voor ‘bos’ en yoku betekent ‘bad’. Shinrin-yoku wordt dus vertaald als ‘bosbaden’, oftewel: het opnemen van het bos via onze zintuigen. Het is niet zomaar een wandelingetje maken of er hardlopend doorheen crossen, maar echt verbinding maken met het bos via je ogen, oren, neus, mond, handen en voeten. Het Forest Agency of Japan goot het traditionele shinrin-yoku begin jaren tachtig in een nieuw jasje om de inwoners van overbevolkte megasteden aan te sporen vaker de uitgestrekte bossen van het land in te gaan. Dat de intense opname van de natuur de geestelijke en lichamelijke gezondheid  bevordert, zou uit onderzoek blijken.