Bijna alle romans van gaan over haarzelf. Maar wat is werkelijkheid en wat mythe? Het verhaal over de jeugd, carrière en liefdesleven van Marguerite Duras.
Tekst Liddie Austin Fotografie Getty Images
Gepubliceerd op 30 november 2024
Bijna al het werk van Marguerite Duras (schrijver, filmmaker en allround mythograaf) is autobiografisch. Haar romans behandelen telkens weer dezelfde onderwerpen uit haar leven: haar jeugd in Indochina – het huidige Vietnam, destijds een Franse kolonie – haar moeder, haar broers – Pierre die ze haatte, Paul van wie ze zielsveel hield – en de onmogelijkheid van de liefde.
Steeds belicht ze haar herinneringen vanuit een ander perspectief, probeert ze dichter bij de kern te komen. Net zolang totdat ook zij zelf niet weet wat er in werkelijkheid is gebeurd en wat niet.
Peddelen tussen twee landen
Wat in elk geval waar is: haar jeugd is de bron van waaruit ze haar leven lang zal putten. Haar Franse ouders, Marie Legrand en Henri Donnadieu, werken in Indochina allebei in het onderwijs. Ze krijgen binnen vier jaar drie kinderen, van wie Marguerite, geboren op 4 april 1914 in Gia Dinh, de jongste is.
Haar vader is ziekelijk en wordt regelmatig naar Frankrijk teruggehaald voor medische behandelingen. Ook haar moeder moet als haar jongste zes maanden oud is vanwege haar gezondheid naar Frankrijk. In 1921 sterft Henri in het plaatsje Duras, waar hij voor na zijn pensioen een huis heeft gekocht. Marguerite heeft haar vader nauwelijks gekend.
Verlangen en vernietiging
Haar moeder staat er nu helemaal alleen voor. Er is weinig geld, de zorg voor haar kinderen valt haar zwaar. Marguerite slaapt bij Marie in bed en hoort haar moeder ’s nachts huilen. Marie houdt alleen van Pierre, een naarling die zijn jongere broer en zusje fysiek en verbaal terroriseert. Ze beschermt haar twee jongsten niet. Zo wordt bij Marguerite de link tussen verlangen en vernietiging al vroeg gelegd.
Het enige voordeel van hun moeders verwaarlozing is dat Paul en Marguerite alle vrijheid hebben om buiten te spelen. De natuur rondom hun huis in Vinh Long zal Marguerite voorgoed met zich meedragen: de Mekongrivier, de bossen, de geur van het land na de moesson.
Liefde zonder regels
Marguerite schrijft vaak over de affaire die ze op haar vijftiende krijgt met een twaalf jaar oudere Chinese man. Aantrekkelijk vindt Marguerite hem niet. ‘Maar ik zei tegen mezelf dat het toch eens moest gebeuren, dat ik moest ervaren wat alle vrouwen ervaren: het slapen met een man.’
Het is niet haar eerste kennismaking met dit soort taboes. Als kind van vier is ze al onzedelijk betast door een veel oudere jongen, met haar broer heeft ze gezoend en ook deze affaire is een liefde die tegen de regels ingaat.
Twee huwelijken, één kind
In de herfst van 1933 verhuist Marguerite naar Parijs om er politieke wetenschappen en wiskunde te studeren aan de Sorbonne. In 1939 sluit ze een open huwelijk met schrijver Robert Antelme, die ze tijdens haar studie heeft ontmoet.
Robert wordt in de oorlog verraden en belandt via Buchenwald in Dachau. Robert overleeft het kamp ternauwernood. Onder haar toegewijde zorgen komt hij weer tot leven. Maar als Robert is opgeknapt, maakt hij plaats voor Dionys, van wie ze een kind verwacht. Jean (bijgenaamd Outa) wordt in juni 1947 geboren. Na de oorlog besluit ze zich helemaal op haar schrijven te richten.
Van de stormachtige relatie met Dionys komt in 1956 na jaren van zijn buitenechtelijke escapades en haar ziekelijke jaloezie een einde. Al zal hij nog tot 1967 bij haar blijven wonen.
Vijf liter per dag
Haar drankgebruik wordt problematisch. Ze drinkt van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat: whisky, likeur, wijn, soms vijf liter per dag. Doordat een dergelijke alcoholconsumptie niet goed verenigbaar is met de antidepressiva die ze slikt, belandt ze regelmatig in het ziekenhuis. Ze begint over zichzelf te spreken in de derde persoon. Inmiddels gelooft ze meer in het bestaan van haar romanpersonages dan in dat van haar vrienden van vlees en bloed.
De laatste jaren
De laatste fase van haar leven wordt gekleurd door haar relatie met de 38 jaar jongere filosofiestudent Yann Lemée. Hij adoreert haar. Vanaf eind jaren zeventig stuurt hij haar honderden brieven, soms meerdere op een dag. Totdat ze hem in januari 1980 ineens schrijft: het gaat niet goed, ze drinkt te veel en vindt het moeilijk om te leven. Yanns brieven stoppen.
Maar een paar maanden later reist hij af naar haar buitenhuis aan de Normandische kust. Ze klampen zich aan elkaar vast. Yann verdraagt haar kwetsende opmerkingen over zijn homoseksualiteit, ze vechten, ze drinken en hij doet alles om het genie waarvan zij beiden vinden dat zij dat is te helpen bij het schrijven.
Langzaam dooft het licht bij Marguerite Duras. Ze sluit zich van de buitenwereld af, haar geheugen hapert, Yann moet haar als een baby verzorgen. Doodgaan is zwaar, verzucht ze. Het verhaal van het leven van Marguerite Duras vind je uiteindelijk in haar werk. Doet het ertoe wat er in werkelijkheid al dan niet is gebeurd?
