Stilstaan bij waar je allemaal dankbaar voor bent, is goed voor je, blijkt uit onderzoek. Maar hoe oefen je dankbaarheid in drukke tijden?
Tekst Christine van der Hoff Fotografie Perfect Snacks/Unsplash
Gepubliceerd op 29 juni 2024
Het kan je zomaar overvallen. Misschien op een vakantieochtend, als je de balkondeuren opendoet, er een zachte bries vol groen en bloemen je neus binnenwaait en heel in de verte de horizon roze kleurt. Of als het buiten guur is maar binnen knus, en je met een boek en thee op de bank zit met de kat op schoot. All is well. Even het besef dat het leven niet mooier kan en dat jij het geluk hebt dit hier en nu mee te maken. Of geluk, het gaat dieper: je bent dankbaar dat dit je is gegund.
Een eigenaardig begrip eigenlijk, dankbaarheid. Want hoe valt die emotie in een kader te gieten?
Dankbaar – aan wie of wat dan? Het lot? Dat je het getroffen hebt in het leven? Soms laat het zich niet meteen plaatsen. Toch is het goed om er wat langer bij stil te staan, alleen al omdat wetenschappelijk onderzoek uitwijst dat dankbaarheid ervaren goed kan zijn voor je gezondheid.
Dankbaarheidsdagboek
Voor een onderzoek vroegen de Amerikaanse psychologen Robert Emmons en Michael McCullough testpersonen om een dagboek bij te houden met daarin gebeurtenissen om dankbaar voor te zijn. Neutrale ervaringen en momenten van tegenslag, plus aantekeningen over hun stemming van dag tot dag. De slotsom was dat de mensen die focusten op dankbaarheid zich relatief positiever voelden en beter bestand waren tegen nare ervaringen en slecht nieuws.
Niet alleen je geestelijke gezondheid heeft overigens baat bij dankbaarheid, er zijn ook lichamelijke voordelen. Bij een ander onderzoek onder ruim 4800 mensen wereldwijd door de universiteit van Michigan, vinkten testpersonen elke dag twaalf stellingen aan die overeenkwamen met hun gemoedstoestand. Ondertussen namen ze hun bloeddruk op met behulp van een speciaal ontwikkelde app en sensoren. Daaruit bleek dat mensen die zich herkenden in stellingen als ‘Ik heb veel om dankbaar voor te zijn’ en ‘In onzekere tijden ga ik uit van het beste’, gunstigere bloeddrukwaarden vertoonden.
Houd het simpel
Hoe kun je zelf het heft in handen nemen? Houd het ten eerste simpel, zegt de Amerikaanse journalist Nancy Davis Kho, schrijver van het boek The thank-you project. Met een kroonjaar in het vooruitzicht besloot Davis Kho een jaar lang bedankbrieven te schrijven aan mensen die een invloedrijke rol hadden gespeeld in haar leven. Een onverwacht bijverschijnsel was dat ze er zelf enorm van opknapte. Daardoor besloot ze meer over het onderwerp dankbaarheid te gaan schrijven en spreken.
Dankbaarheid, stelt ze, hoeft echt niet meer te zijn dan het besef dat een ander mens iets aardigs voor je doet. ‘Bijvoorbeeld als je koffie gaat halen en de barista weet je bestelling al, nog voordat je een woord hebt gezegd.’ Ze benadrukt dat er in het Engels twee woorden zijn voor dankbaarheid: gratitude en thankfulness. ‘Gratitude is wat je voelt als je griep hebt en een lieve vriendin zomaar eten komt brengen. Thankfulness is meer een manier om naar de wereld te kijken en dingen die je een dankbaar gevoel bezorgen bewust waar te nemen, ook in sombere tijden.’
In de praktijk liggen beide begrippen in elkaars verlengde, benadrukt Davis Kho, en daar liggen kansen. Want het beloningssysteem in het menselijk brein is dol op prettige ervaringen. De uitwisseling ‘Dankjewel’-‘Graag gedaan!’ is er zo een. Het is, kortom, de moeite waard om mensen te bedanken, bedankjes van anderen echt binnen te laten komen en stil te staan bij het gevoel van ondefinieerbare dankbaarheid dat je af en toe ervaart. ‘Daardoor verandert geleidelijk aan je mindset,’ zegt Davis Kho. ‘Hoe vaker je het doet, hoe beter je brein in staat raakt om situaties te herkennen die aanleiding geven tot dankbaarheid en hoe meer dat je basisinstelling wordt.’
Wie goed doet
Het omgekeerde bestaat overigens ook: neem de vriend die gelooft dat het veiliger is om ‘het ergste te verwachten, want dan valt het altijd mee’. Als je overal narigheid ziet, kun je onbedoeld steeds verder in de put raken. Het goede nieuws is dat het ervaren van dankbaarheid daartegen helpt. Je hoeft er zelfs alleen maar getuige van te zijn, staat in een artikel in The Journal of Personality and Social Psychology. Als iemand aanwezig is die de ander bedankt voor een verleende gunst, voelt diegene zich automatisch geneigd om ook iets voor de dankzegger te doen en hem beter te leren kennen.
Dat stipt ook ethicus Paul van Tongeren, oud-hoogleraar aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, aan in een interview met Filosofie Magazine: ‘De ervaring van dankbaarheid is niet zomaar blij zijn. Het is een ervaring die met zich meebrengt dat je ook echt iets wilt doen met die blijdschap.’ Dankbaarheid en behulpzaamheid kunnen, met andere woorden, aanstekelijk werken. En dat is best iets om dankbaar voor te zijn.
